Czym są zamówienia publiczne w opiece nad seniorem?
Wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że za opieką świadczoną w domu seniora przez sympatyczną panią z lokalnej firmy stoi skomplikowany proces administracyjny. Zgodnie z prawem, to na gminach i podległych im jednostkach, takich jak Miejskie lub Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej (MOPS/GOPS), spoczywa obowiązek zapewnienia usług opiekuńczych osobom, które ich potrzebują. Samorządy rzadko jednak zatrudniają własnych opiekunów. Zamiast tego, zlecają to zadanie na zewnątrz – firmom prywatnym lub organizacjom pozarządowym. Wybór takiego wykonawcy musi odbywać się w trybie przetargu, zgodnie z Prawem zamówień publicznych. W praktyce oznacza to, że zamówienia publiczne w opiece decydują o tym, kto i na jakich warunkach będzie się opiekował naszymi bliskimi. Proces ten obejmuje szeroki zakres usług, od pomocy w codziennych czynnościach, jak zakupy czy przygotowanie posiłków, po specjalistyczną opiekę higieniczną i pielęgnacyjną. To, jak gmina sformułuje warunki przetargu, ma bezpośrednie przełożenie na standard świadczonych usług.
POLECAMY
Co Ty możesz zrobić jako senior lub opiekun?
Choć system zamówień publicznych wydaje się odległy i skomplikowany, jako odbiorcy usług mamy na niego pewien wpływ. Przede wszystkim, nie bójmy się zadawać pytań i wymagać. Mamy prawo wiedzieć, na jakich zasadach została wybrana firma, która świadczy nam usługi. Możemy zapytać w lokalnym MOPS/GOPS, jakie kryteria zastosowano w ostatnim przetargu. Jeśli jakość opieki jest niska, opiekunowie często się zmieniają lub są niekompetentni, należy to bezwzględnie zgłaszać – pisemnie lub ustnie – do ośrodka pomocy społecznej, który zlecił usługę. To dla urzędu ważny sygnał, że wykonawca nie wywiązuje się z umowy. Warto również szukać wiedzy na własną rękę. Portale takie jak seniore.pl oferują specjalistyczne porady dla seniorów i opiekunów, które mogą pomóc zrozumieć swoje prawa i standardy, jakich należy oczekiwać od usługodawcy. Świadomy odbiorca usług to silniejszy partner w rozmowie z urzędem i firmą opiekuńczą. Aktywna postawa mieszkańców to najlepszy motor napędowy do poprawy jakości opieki nad seniorami na poziomie lokalnym.
Kryterium ceny - największa pułapka przetargów
Największym problemem polskiego systemu zamówień publicznych w usługach społecznych jest dominacja jednego kryterium – ceny. Przez lata utarło się przekonanie, że najkorzystniejsza oferta to ta najtańsza. W rezultacie gminy często organizują przetargi, w których jedynym lub głównym (np. w 90%) czynnikiem decydującym o wygranej jest jak najniższa cena za godzinę opieki. Taki model prowadzi do patologii. Firmy, aby wygrać kontrakt, zmuszone są do drastycznego cięcia kosztów. Niestety, oszczędności te najczęściej odbywają się kosztem personelu. Opiekunowie otrzymują niskie wynagrodzenia, często na umowach cywilnoprawnych, bez dostępu do szkoleń i wsparcia. To z kolei prowadzi do frustracji, wypalenia zawodowego i ogromnej rotacji kadr. Dla seniora oznacza to brak stabilności i ciągłości opieki. Co kilka tygodni może przychodzić do niego nowa, niedoświadczona osoba, której trzeba od nowa tłumaczyć swoje potrzeby i przyzwyczajenia. Stosowanie kryterium ceny w usługach opiekuńczych jako głównego wskaźnika jest drogą donikąd, ponieważ jakość w opiece nie jest towarem, a wartością budowaną na relacji, zaufaniu i kompetencjach.
Jakie kryteria pozacenowe poprawią jakość opieki?
Prawo zamówień publicznych daje samorządom narzędzia, aby przełamać dyktat najniższej ceny. Są nimi kryteria pozacenowe, które pozwalają ocenić ofertę pod kątem jakościowym. Ich umiejętne zastosowanie to klucz do realnej poprawy standardów. Zamiast pytać „kto zrobi to najtaniej?”, gmina powinna zapytać „kto zrobi to najlepiej w ramach rozsądnego budżetu?”. Do najważniejszych kryteriów jakościowych, które można i należy stosować w przetargach na usługi opiekuńcze, należą:
- doświadczenie firmy w świadczeniu usług opiekuńczych dla seniorów,
- kwalifikacje i doświadczenie zawodowe personelu kierowanego do świadczenia usług,
- zapewnienie ciągłości opieki przez przydzielenie stałego opiekuna lub małego zespołu opiekunów do podopiecznego,
- posiadanie i stosowanie systemu nadzoru oraz kontroli jakości świadczonych usług,
- wdrożone procedury postępowania w sytuacjach nagłych i kryzysowych, np. w przypadku nagłego pogorszenia stanu zdrowia seniora,
- oferowanie dodatkowego wsparcia dla opiekunów, np. w formie superwizji czy szkoleń podnoszących kompetencje.
Stosowanie kryteriów pozacenowych w opiece nad seniorami zmusza firmy do konkurowania jakością, a nie tylko niską ceną. To promuje profesjonalizację branży i stawia w centrum potrzeby podopiecznego, a nie wyłącznie rachunek ekonomiczny urzędu.
Rola samorządu w kształtowaniu dobrej opieki
To urzędnicy w gminach i ośrodkach pomocy społecznej trzymają w rękach klucz do zmiany. To oni tworzą dokumentację przetargową, w tym najważniejszy dokument – Specyfikację Warunków Zamówienia (SWZ). To właśnie w SWZ określa się, co jest przedmiotem zamówienia, jakie warunki musi spełnić wykonawca i jak będzie oceniana jego oferta. Aby podnieść standardy, samorząd musi odejść od myślenia wyłącznie o oszczędnościach i zacząć postrzegać usługi opiekuńcze jako inwestycję w dobrostan mieszkańców. Kluczowe jest tu precyzyjne opisanie wymagań jakościowych i przyznanie im odpowiedniej wagi w ocenie ofert (np. 40% jakość, 60% cena). Co więcej, rola samorządu nie kończy się na rozstrzygnięciu przetargu. Niezwykle ważny jest późniejszy monitoring i kontrola realizacji umowy. Urzędnicy powinni regularnie sprawdzać, czy firma faktycznie zatrudnia wykwalifikowany personel i czy seniorzy są zadowoleni z opieki. Poprawa jakości opieki nad seniorami w Polsce jest niemożliwa bez aktywnej i świadomej postawy zamawiających publicznych.
FAQ
Dlaczego najtańsza oferta opieki nie jest najlepsza?
Ponieważ ekstremalnie niska cena najczęściej oznacza oszczędności na wynagrodzeniach i kwalifikacjach personelu. Prowadzi to do dużej rotacji opiekunów, braku ich zaangażowania i w konsekwencji obniżenia standardu opieki nad seniorem.
Gdzie mogę zgłosić zastrzeżenia do jakości usług opiekuńczych?
Zastrzeżenia należy zgłaszać do podmiotu, który zlecił i finansuje usługi, czyli najczęściej do lokalnego Miejskiego lub Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej (MOPS/GOPS). Najlepiej zrobić to w formie pisemnej, dokładnie opisując problem.
Czy mam wpływ na to, kto wygra przetarg na opiekę w mojej gminie?
Bezpośrednio nie, ponieważ decyzję podejmuje komisja przetargowa. Pośrednio tak – zgłaszając uwagi do jakości obecnych usług, dajesz sygnał urzędnikom, że w kolejnym przetargu powinni położyć większy nacisk na kryteria jakościowe, a nie tylko na cenę.
Jakie kwalifikacje powinien mieć profesjonalny opiekun seniora?
Profesjonalny opiekun powinien posiadać udokumentowane kwalifikacje (np. ukończony kurs, szkołę policealną w zawodzie opiekuna medycznego lub dyplom pielęgniarski), a także doświadczenie w pracy z osobami starszymi. Ważne są również kompetencje miękkie, takie jak empatia, cierpliwość i komunikatywność.
