Niska konkurencyjność to jedna z największych bolączek, z którą zmagamy się na rynku zamówień publicznych – napisał we wstępie do raportu Hubert Nowak – prezes Urzędu Zamówień Publicznych. (…) Dostrzegając i rozumiejąc wagę tego problemu, wiosną tego roku zapytaliśmy wykonawców o to, co ich zdaniem stanowi przeszkodę w bardziej aktywnym uczestnictwie w postępowaniach, a także skłoniliśmy do refleksji na temat ewentualnych zachęt, które mogłyby się przyczynić do ich większego udziału.
POLECAMY
Z analiz UZP i PARP
W przypadku zamówień o wartościach poniżej progów unijnych ogłaszanych w Biuletynie Zamówień Publicznych w roku 2018 średnia liczba1 składanych ofert wyniosła 2,19. W roku 2017 w postępowaniach o zamówienie publiczne wpływało średnio 2,38 oferty, w roku 2016 – 2,87, a w roku 2015 – 2,90. Natomiast w przypadku postępowań o wartości powyżej progów UE (publikowanych w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej) w roku 2018 przeciętnie w jednym postępowaniu wpływało do zamawiającego 2,09 oferty (w 2017 r. – 2,23, w 2016 r. – 2,51, w 2015 r. – 2,65).
Podobne dane uzyskano podczas badania przeprowadzonego przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości2. Informują one, iż udział wykonawców z sektora małych i średnich przedsiębiorstw wciąż daleki jest od oczekiwań i nieproporcjonalny w stosunku do poziomu zaangażowania i znaczenia tych podmiotów w gospodarce. Aktywność tej grupy na rynku zamówień publicznych w 2013 r. utrzymywała się na poziomie 14% wszystkich przedsiębiorców z sektora MŚP i była to wartość o 4 punkty procentowe niższa niż w roku poprzednim. Odnotowano też, że w grupie MŚP nieubiegających się o zamówienia publiczne, około 80% przedsiębiorstw nadal nie planowało uczestniczyć w tego rodzaju postępowaniach.
Analiza wyników
W raporcie przedstawione są wyniki zbiorcze oraz wyniki z podziałem na wielkość przedsiębiorstwa, a także z podziałem na branże. Niezależnie od wielkości przedsiębiorstwa czy branży jako najczęstszą przyczynę braku lub niskiego zainteresowania przedsiębiorców udziałem w postępowaniach o zamówienie publiczne wymieniano:
- Cena jako kryterium faktycznie decydujące o wyborze oferty najkorzystniejszej – 7,45%
- Opis przedmiotu zamówienia preferujący określony produkt lub firmę – 6,40%
- Realizacja dużej liczby zamówień poza rynkiem zamówień publicznych – 5,74%
- Za krótki czas na przygotowanie oferty – 5,30%
- Niekorzystne postanowienia w umowie o zamówienie publiczne – 5,28%
- Zbyt wysokie kary umowne – 5,11%
- Za wysokie wymagania wobec wykonawcy – 5,02%
- Konieczność zapoznania się z obszerną, skomplikowaną dokumentacją (…) – 4,41%
- Niejasny opis przedmiotu zamówienia – 4,14%
- Długotrwałość procesu udzielenia zamówienia i brak pewności uzyskania zamówienia – 3.64%
- Brak przekonania co do uczciwości w procesie wyłaniania najkorzystniejszej oferty – 3,53%
- Brak znajomości przepisów dotyczących zamówień publicznych – 3,37%
- Trudności w przygotowaniu i przekazaniu dokumentów i oświadczeń żądanych przez zamawiającego – 3,35%
- Za wysokie wymagania finansowe w zakresie gwarancji i zabezpieczeń – 3,24%
- Brak doświadczenia w ubieganiu się o zamówienia publiczne – 3,00%
- Nadmierna wielkość zamówienia w stosunku do potencjału i wielkości firmy – 2,52%
- Obowiązek wnoszenia należytego zabezpieczenia należytego wykonania umowy (…) – 2,41%
- Obowiązek wniesienia wadium i zbyt wysoka wartość wadium – 2,28
- Brak dostatecznych i jawnych informacji związanych z możliwością udziału w postępowaniu – 2,26%
- Niejasne, skomplikowane przepisy i ciągłe ich zmiany – 1,90%
- Kwestie związane z formalnymi wymaganiami wobec podwykonawców – 1,67%
- Problemy związane z płatnościami za wykonanie zamówienia, w tym opóźnienia w płatnościach – 1,60%
- Wymóg zatrudnienia pracowników na umowę o pracę – 1,58%
- Niejednoznaczność i niejasność kryteriów oceny ofert – 1,53%
- Brak pracowników mogących zająć się przygotowaniem oferty spełniającej wszystkie wymagania – 1,12%
- Wymóg stosowania narzędzi elektronicznych w procedurze udzielania zamówienia – 1,05%
- Zbyt wysoki koszt korzystania ze środków ochrony prawnej – 1,03%
- Trudności w uzupełnieniu lub wyjaśnieniu dokumentów lub oferty – 0,94%
- Nieskuteczność środków ochrony prawnej – 0,74%
- Problemy z przygotowaniem JEDZ – 0,72%
- Zapisy dotyczące wykluczenia z udziału w postępowaniu – 0,48%
- Inne – 4,80%
Podsumowanie
Przeprowadzenie badania zbiegło się w czasie z tworzeniem nowego Prawa zamówień publicznych. Duża część postulowanych przez wykonawców zmian znalazła swoje odzwierciedlenie w nowej ustawie. Część postulatów powinna być realizowana od dawna, pozwalają na to przepisy obowiązującej ustawy. Dużo jednak zależy od solidności zamawiających w przygotowaniu postępowania o zamówienie publiczne, a tego nie ureguluje nawet najlepsza ustawa.
