Celem tej publikacji jest wyjaśnienie unijnych i międzynarodowych zasad regulujących udzielanie zamówień publicznych, w tym reguł dotyczących rażąco niskich cen. Istotne znaczenie ma przy tym zapewnienie przestrzegania norm bezpieczeństwa pracy, norm środowiskowych oraz zasad pomocy ze strony państwa.
Wytyczne te wchodzą w skład pakietu inicjatyw Komisji, których celem jest zapewnienie uczciwej konkurencji, wysokiej jakości i równych warunków działania na rynkach zamówień publicznych. Odnoszą się również do komunikatu w sprawie stosunków między UE a Chinami, który został poparty przez Radę Europejską w jej konkluzjach z marca 2019 r. Określono w nim precyzyjnie 10 konkretnych działań, a obecne wytyczne są pierwszym rezultatem ich realizacji.
Unia Europejska obejmuje największy na świecie otwarty rynek zamówień, którego wartość szacuje się na 2 bln euro rocznie. Na coraz bardziej globalnych rynkach nabywcy publiczni w UE muszą dysponować odpowiednimi narzędziami i wiedzą, aby współpracować z oferentami z krajów spoza UE. Komisja wyjaśnia w wytycznych przede wszystkim, że:
POLECAMY
WAŻNE!
zagwarantowany dostęp do unijnego rynku zamówień publicznych mają tylko te przedsiębiorstwa z państw trzecich, z którymi Unia Europejska podpisała wiążące międzynarodowe lub dwustronne umowy o wolnym handlu, obejmujące zamówienia publiczne.
Opublikowane w lipcu wytyczne zawierają praktyczne porady dla nabywców publicznych w państwach członkowskich. Pomagają im określić, którzy oferenci z państw trzecich uzyskali dostęp do rynku zamówień publicznych UE. Prowadzą do zwiększenia świadomości w instytucjach zamawiających w kwestii różnych rozwiązań w unijnym zestawie narzędzi dotyczących zamówień publicznych. M.in. obejmuje to środki odpowiednie do wprowadzenia w przypadku ofert, których ceny są nietypowo niskie, oraz środki mające na celu zapewnienie, by oferenci z państw trzecich przestrzegali tej samej jakości, co oferenci z UE, w obszarach takich, jak normy w zakresie bezpieczeństwa pracy i środowiska.
Istotne wskazówki
Wytyczne pomagają również instytucjom zamawiającym w skutecznym przeglądzie ofert m.in. po to, by sprawniej zidentyfikować oferty o nietypowo niskich cenach oraz dostosować własne zamówienia do aktualnych wymogów rynku, umożliwiając sobie dokonanie wyboru najbardziej innowacyjnej, prospołecznej lub ekologicznej opcji. Wytyczne dotyczą przede wszystkim następujących kwestii:
Dostępu oferentów zagranicznych
Przepisy UE zasadniczo nie wprowadzają rozróżnienia między przedsiębiorstwami z UE i spoza UE. W wytycznych wyjaśniono jednak, że tylko przedsiębiorstwa z państw trzecich, z którymi UE podpisała wiążące międzynarodowe lub dwustronne umowy o wolnym handlu obejmujące zamówienia publiczne, mają zagwarantowany dostęp do rynku zamówień publicznych UE. Inne przedsiębiorstwa z państw trzecich nie mają zagwarantowanego dostępu do rynków zamówień publicznych UE i mogą zostać wykluczone. Państwa członkowskie mogą wedle swojego uznania ograniczać dostęp do swoich rynków w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa.
Odrzucanie nietypowo tanich ofert
Komisja przypomina instytucjom zamawiającym o wynikających z przepisów UE możliwościach odrzucania ofert, których ceny wydają się nietypowo niskie. Wytyczne zawierają listę kontrolną pytań, które organy mogą zadać oferentowi, aby otrzymać wyjaśnienia na temat ceny.
Opieranie zamówień publicznych na jakości
Unijne przepisy dotyczące zamówień publicznych zachęcają organy publiczne do strategicznego udzielania zamówień i traktowania innowacji, odpowiedzialności społecznej i zrównoważonego charakteru jako zasadniczej części postępowań o udzielenie zamówienia. Pozwala to zapobiec udzielaniu zamówień wyłącznie na podstawie najniższej ceny.
Praktyczna pomoc ze strony Komisji
W wytycznych przypomniano również organom publicznym, że mogą zwrócić się do Komisji o ocenę zgodności projektu z unijnymi przepisami dotyczącymi zamówień publicznych, zanim podejmą istotne kroki, takie jak ogłoszenie zaproszenia do składania ofert na wykonanie głównych prac w ramach projektu lub podpisanie umowy międzynarodowej (tzw. mechanizm oceny ex ante).
Polski udział w rynku unijnym
W pierwszej połowie 2019 roku w Dzienniku Urzędowym UE opublikowano ogółem 135 678 ogłoszeń o przetargach. Polscy zamawiający zamieścili 14 078 ogłoszeń o przetargach i konkursach (o kilkadziesiąt mniej niż w analogicznym okresie roku ubiegłego), co stanowi ok. 10,4% wszystkich przetargów unijnych. Ponadto w Dzienniku Urzędowym UE znalazło się też jedno nasze ogłoszenie dotyczące koncesji na roboty budowlane, a 130 ogłoszeń dotyczyło zamówień w dziedzinie obronności i bezpieczeństwa. Wśród przetargów ogłoszonych przez tzw. nowe państwa unijne ogłoszenia polskie stanowiły 41,35%.
Zdecydowaną większość postępowań (98,48%) deklarowano jako wszczynane w trybie przetargu nieograniczonego. Ponad połowa dotyczyła dostaw, ponad 41% usług, a blisko 8,5% robót budowlanych. Wzrosła w stosunku do pierwszej połowy ubiegłego roku – i sięgnęła 511 – liczba polskich ogłoszeń o dobrowolnej przejrzystości ex ante. W 492 przypadkach kontrakty przyznano wykonawcom zagranicznym, co stanowi 3,14% wszystkich polskich zamówień.
Od początku 2019 roku do końca lipca polscy przedsiębiorcy uzyskali 60 kontraktów na realizacje zamówień publicznych na rynkach zagranicznych. Wśród zamawiających, którzy powierzyli polskim wykonawcom realizację swoich zamówień, były liczne instytucje Unii Europejskiej.
