Udzielanie zamówień publicznych z uwzględnieniem przepisów o dostępności (1)

Ze względu na wady wrodzone, choroby i inne zdarzenia powodujące trwałe następstwa, a także wiek (powyżej 60 lat), w populacji każdego kraju występuje znaczny odsetek osób z niepełnosprawnościami – w państwach Unii Europejskiej łącznie ponad 70 mln osób. Jak wszyscy obywatele Wspólnoty, także osoby z niepełnosprawnościami mają prawo do dostępności, przez którą rozumie się ich zdolność do samodzielnego funkcjonowania i pełnego uczestnictwa we wszystkich aspektach życia.

Dostępność w konwencjach międzynarodowych

Europejskie i krajowe przepisy o dostępności, uwzględniające prawa i potrzeby osób z niepełnosprawnościami, są implementacją postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych Organizacji Narodów Zjednoczonych, sporządzonej w Nowym Jorku 13 grudnia 2006 r.

Unia Europejska jest stroną Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych od 21 stycznia 2011 r. Z tym dniem jej postanowienia stały się integralną częścią unijnego porządku prawnego i są wiążące dla instytucji Unii Europejskiej i dla państw członkowskich. Ratyfikowały ją wszystkie państwa członkowskie, w tym Polska – 6 września 2012 r. (Dz. U. z 2012 r., poz. 1169). 

Zgodnie z art. 1 celem omawianej konwencji jest popieranie, ochrona i zapewnienie pełnego i równego korzystania ze wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności przez wszystkie osoby z niepełnosprawnościami oraz popieranie poszanowania ich przyrodzonej godności.
W myśl przepisów konwencji osoby z niepełnosprawnościami to takie, które mają długotrwale naruszoną sprawność fizyczną, umysłową, intelektualną lub sprawność w zakresie zmysłów, co może, w oddziaływaniu z różnymi barierami, utrudniać tym osobom pełny i skuteczny udział w życiu społecznym na zasadzie równości z innymi osobami.

W stosunku do osób niepełnosprawnych państwa sygnatariusze – strony konwencji zobowiązują się kiero-
wać następującymi zasadami: 
1)    poszanowania przyrodzonej godności, autonomii osoby, w tym swobody dokonywania wyborów, a także poszanowania niezależności osoby, 
2)    niedyskryminacji, 
3)    pełnego i skutecznego udziału i włączenia w społeczeństwo, 
4)    poszanowania odmienności i akceptacji osób z niepełnosprawnościami, będących częścią ludzkiej różnorodności i całej ludzkości, 
5)    równości szans, 
6)    dostępności, 
7)    równości mężczyzn i kobiet, 
8)    poszanowania rozwijających się zdolności dzieci z niepełnosprawnościami oraz poszanowania prawa takich dzieci do zachowania tożsamości. 

Konwencja stanowi, że obowiązkiem państw sygnatariuszy jest zapewnienie i popieranie pełnej realizacji wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności wszystkich osób z niepełnosprawnościami, bez jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność.

„Dyskryminacją ze względu na niepełnosprawność”, w rozumieniu konwencji, jest jakiekolwiek różnicowanie, wykluczanie lub ograniczanie ze względu na niepełnosprawność, którego celem lub skutkiem jest naruszenie bądź zniweczenie uznania, korzystania z lub wykonywania wszelkich praw człowieka i podstawowych wolności w dziedzinie polityki, gospodarki, społecznej, kulturalnej, obywatelskiej lub jakiejkolwiek innej, na zasadzie równości z innymi osobami. Obejmuje to wszelkie przejawy dyskryminacji, w tym odmowę racjonalnego usprawnienia”.

Dostępność w prawie Unii Europejskiej

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE
z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych,
uchylająca dyrektywę 2004/18/WE (Dz. Urz. UE. L 14 z 28.3.2014, s. 65 z późn. zm.) [dalej: dyrektywa kla-
syczna], zagadnienie dostępności dla osób z niepełnosprawnościami lub projektowania dla wszystkich użytkowników ujmuje w motywie 76 w brzmieniu: 

(76) W przypadku wszelkich zamówień przeznaczonych do użytku osób, zarówno ogółu społeczeństwa, jak i personelu instytucji zamawiającej, niezbędne jest opracowanie przez instytucje zamawiające specyfikacji technicznych w sposób uwzględniający kryteria dostępności dla osób niepełnosprawnych lub opcji projektowania dla wszystkich, 
z wyjątkiem należycie uzasadnionych przypadków. 

Pojęcia specyfikacji technicznych, odpowiednio dla  robót budowlanych oraz dostaw i usług, zostały zdefiniowane w pkt 1 lit. a i pkt 1 lit. b załącznika nr VII do dyrektywy
klasycznej.

Zgodnie z art. 42 ust. 1 dyrektywy klasycznej: 
–    specyfikacje techniczne określa się w dokumentach zamówienia [w rozumieniu art. 7 pkt 3 ustawy Pzp],
–    w specyfikacjach technicznych określa się wymagane cechy robót budowlanych, usług lub dostaw, 
–    cechy robót, dostaw i usług mogą odnosić się do: określonego procesu, metody produkcji, realizacji wymaganych robót budowlanych, dostaw lub usług lub konkretnego procesu innego etapu ich cyklu życia, nawet jeżeli te czynniki nie są ich istotnym elementem, pod warunkiem że są one związane z przedmiotem zamówienia oraz są proporcjonaln...