Samooczyszczanie Nieskuteczne

Z orzecznictwa

Przedmiotem konfliktu stron tym razem było postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na przebudowę obiektu zawierającego część kinową wraz z infrastrukturą towarzyszącą oraz utwardzeniem placu manewrowego dla potrzeb jednostki wojskowej. Wartość zamówienia nie przekraczała kwot określonych w przepisach wydanych na podstawie 
art. 11 ust. 8 Pzp. Spór rozstrzygnięto podczas rozprawy odwoławczej, sygn. akt: KIO 2106/17, pod przewodnictwem Ernesta Kluzińskiego.

Wykonawca Z. wniósł do KIO odwołanie, w którym zaskarżył wykluczenie go z postępowania na podstawie art. 24 ust. 5 pkt 4 Pzp, mimo że odwołujący podjął skuteczne czynności naprawcze, które pozwalają uznać go za wiarygodnego, niepodlegającego wykluczeniu. Zarzucił też zamawiającemu wadliwe przeprowadzenie czynności badania ofert oraz dokonanie wyboru oferty najkorzystniejszej z pominięciem oferty odwołującego.

POLECAMY

Zaskarżonym działaniom i zaniechaniom odwołujący zarzucił naruszenie art. 24 ust. 5 pkt 4 w zw. z art. 24 ust. 8 i art. 24 ust. 9 Pzp – przez jego błędne zastosowanie i w konsekwencji wykluczenie odwołującego z postępowania o udzielenie zamówienia, mimo że:

  • odwołujący skutecznie wykazał dostępnymi mu dowodami, że podjęte przez niego działania naprawcze w ramach procedury samooczyszczenia są adekwatne do stwierdzonych naruszeń i gwarantują uniknięcie nieprawidłowego postępowania wykonawcy w przyszłości;
  • w innym postępowaniu zamawiający udzielił zamówienia odwołującemu, uznając, że – pomimo wcześniejszych naruszeń – ponownie jest on wykonawcą wiarygodnym i nie ma podstaw do jego wykluczenia.

Odwołujący zarzucił ponadto zamawiającemu naruszenie art. 7 ust. 1 Pzp, tj. zasady przejrzystości, równego traktowania wykonawców oraz zasady uczciwej konkurencji – przez całkowicie dowolne, arbitralne wykluczanie odwołującego z wybranych postępowań z powodu braku wiarygodności (art. 24 ust. 5 pkt 4 Pzp) i jednoczesne udzielanie mu innych zamówień, w których w ocenie zamawiającego jest on wiarygodny i rzetelny.

Wniósł o uwzględnienie odwołania i nakazanie zamawiającemu unieważnienia czynności wyboru oferty najkorzystniejszej, nakazanie unieważnienia czynności wykluczenia odwołującego, nakazanie powtórzenia czynności oceny ofert z uwzględnieniem oferty odwołującego, przeprowadzenie dowodu z dokumentów wskazanych w odwołaniu.

Wcześniejsza umowa

W specyfikacji istotnych warunków zamówienia zamawiający zastosował fakultatywne przesłanki wykluczenia wykonawców, w tym przesłankę określoną w art. 24 ust. 5 pkt 4 Pzp, zgodnie z którą z postępowania o udzielenie zamówienia można wykluczyć wykonawcę, który z przyczyn leżących po jego stronie nie wykonał albo nienależycie wykonał w istotnym stopniu wcześniejszą umowę w sprawie zamówienia publicznego lub umowę koncesji, zawartą z zamawiającym, o czym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1–4 Pzp, co doprowadziło do rozwiązania umowy lub zasądzenia odszkodowania. Odwołujący w złożonej ofercie zaznaczył, że powyższa przesłanka wykluczenia z postępowania jest spełniona, jednak na podstawie art. 24 ust. 8 Pzp wykazał, że jest wykonawcą rzetelnym, naprawił szkodę oraz podjął odpowiednie środki naprawcze, które pozwolą na uniknięcie w przyszłości analogicznych błędów w realizacji umowy.

Pismem z dnia 1 września 2017 r. zamawiający wezwał wykonawcę Z. do doręczenia dokumentów wewnątrzzakładowych, które zostały wdrożone w celu wyeliminowania ryzyka opóźnień w związku z realizacją umów. O wynikach postępowania poinformowano wykonawców 3 października 2017 r. Okazało się, że odwołującego wykluczono z postępowania na podstawie art. 24 ust. 5 pkt 4 Pzp, ponieważ zdaniem zamawiającego wykonawca ten z przyczyn leżących po jego stronie nie wykonał w istotnym stopniu wcześniejszej umowy zawartej z zamawiającym, co w konsekwencji doprowadziło do rozwiązania umowy. Jednocześnie – w ocenie zamawiającego – wykonawca Z.nie wykazał, iż podjęte przezeń działania naprawcze, o których mowa w art. 24 ust. 8 Pzp, są wystarczające do wykazania rzetelności.

Ważne!

Pierwotną przyczyną wykluczenia wykonawcy Z. była nienależyta realizacja wcześniejszej umowy zawartej pomiędzy stronami 22 sierpnia 2016 r., której przedmiotem była przebudowa systemu wentylacji pomieszczeń warsztatu ślusarskiego, realizowana w systemie „zaprojektuj i zbuduj”. Zgodnie z § 13 umowy realizacja zadania zakładała trzy fazy: opracowanie projektu inwestycji z wynagrodzeniem 1950 zł brutto, opracowanie dokumentacji budowlano-wykonawczej wraz z częścią kosztorysową z wynagrodzeniem 17 550 zł brutto oraz wykonanie robót budowlano-montażowych z wynagrodzeniem 368 550 zł brutto.

Zamawiający uznał, iż doszło do opóźnienia w realizacji dwóch pierwszych faz przedmiotu umowy, w związku z tym pismem z dnia 13 lutego 2017 r. odstąpił od umowy, wskazując następujące przyczyny:

  • niezorganizowanie przez wykonawcę narady koordynacyjnej oraz nieprzedstawienie programu inwestycji,
  • nieopracowanie przez wykonawcę dokumentacji budowlanej oraz nieuzyskanie w terminie prawomocnej decyzji – pozwolenia na budowę.

Odwołujący wskazał, że z perspektywy wykonawcy przygotowany przez zamawiającego program funkcjonalno-użytkowy do umowy nie był wystarczająco precyzyjny. Już po zawarciu umowy oraz uzyskaniu stanowisk odpowiednich służb odpowiedzialnych za akceptację rozwiązań okazało się, że pierwotnie zakładana długość kanalizacji teletechnicznej ma być wielokrotnie większa, niż przyjęta przez wykonawcę w złożonej ofercie. W związku z tym koszt realizacji inwestycji znacznie przekroczyłby kwotę wynagrodzenia wskazaną w ofercie. Z uwagi na powyższe uwarunkowania pismem z dnia 13 lutego 2017 r. wykonawca odstąpił od umowy.

Na dowód odwołujący załączył do odwołania kopię umowy zawartej między stronami 22 sierpnia 2016 r. oraz kopię pisma zamawiającego z dnia 13 lutego 2017 r. o odstąpieniu od umowy.

Odwołujący wprowadził w swoim przedsiębiorstwie procedury, które szczegółowo określają sposób realizacji zawartych kontraktów, określone w wewnętrznych dokumentach.

Działania naprawcze

Niezależnie od tego, która z przyczyn rozwiązania umowy ma znaczenie decydujące, odwołujący podkreśla, iż podjęte przez niego środki naprawcze eliminują wszystkie powyższe przyczyny, stwierdzone przez zamawiającego oraz przez odwołującego.

W związku z odstąpieniem od umowy odwołujący zapłacił karę umowną naliczoną przez zamawiającego w wysokości 58 207,50 zł, w ten sposób doszło do naprawienia wyrządzonej zamawiającemu szkody. Na dowód odwołujący załączył kopię stosownej noty księgowej oraz kompensaty umownej.

Odwołujący podjął również działania naprawcze mające na celu uniknięcie nieprawidłowości w realizacji przyszłych umów. Po przeprowadzonej analizie przyczyn rozwiązania tamtej umowy uznał, że konieczna jest zmiana wewnętrznych zasad weryfikacji prawidłowości założeń przedstawianych w SIWZ i w dokumentacji technicznej oraz poprawa wewnętrznych zasad kontroli i organizacji prac kluczowego personelu wykonawcy w zakresie: zasad realizacji zawartych umów, określenia procedur postępowania w trakcie realizacji robót, ustalenia terminów, zgłaszania uwag zamawiającemu oraz udzielania mu odpowiedzi w trakcie realizacji umów.

W tym celu odwołujący wprowadził w swoim przedsiębiorstwie procedury, które szczegółowo określają sposób realizacji zawartych kontraktów, określone w wewnętrznych dokumentach, jak powołanie zespołu ds. koordynacji wykonania podpisanych umów, powołanie zespołu pracowników ds. składanych ofert w zamówieniach publicznych, ustalenie etapów postępowania w kontaktach z zamawiającym, terminarz zgłaszania uwag i odpowiedzi zamawiającemu, zasady i tryb realizacji podpisanych umów. Na dowód przedstawiona została dokumentacja postępowania, oferta odwołującego wraz z wyjaśnieniami i wymienione wyżej dokumenty wewnętrzne.

Ważne!

W ocenie odwołującego wdrożenie i konsekwentne stosowanie powyższych procedur daje gwarancję , że realizacja przyszłych umów będzie przebiegała bez zawinionych opóźnień ze strony wykonawcy. Oprócz tego odwołujący nie współpracuje już z biurem projektowym, które uczestniczyło w realizacji prac projektowych w ramach tamtej umowy, a dodatkowo ukarał naganą pracownika odpowiedzialnego za realizację umowy.

Powołanie zespołu mającego weryfikować proces szacowania cen można ocenić pozytywnie, ale środek taki nie ma przełożenia na terminowość realizacji zamówień/umów.

Nieskuteczna procedura

W zawiadomieniu o wyborze oferty z dnia 3 października 2017 r. zamawiający przedstawił uzasadnienie decyzji o wykluczeniu z postępowania odwołującego. Według zamawiającego wdrożone działania i dokumenty nie są adekwatne do charakteru popełnionego deliktu. Powołanie zespołu mającego pozytywnie weryfikować proces szacowania cen można ocenić pozytywnie, ale środek taki nie ma przełożenia na terminowość realizacji zamówień/umów.

Podczas rozprawy odwołujący, wbrew twierdzeniom zamawiającego, upierał się przy skuteczności swych poczynań. Jego zdaniem wdrożone mechanizmy naprawcze bezpośrednio korelują z przyczynami, które na gruncie wcześniejszej umowy doprowadziły do jej rozwiązania. W ramach czynności naprawczych został powołany zespół ds. koordynacji podpisanych umów z rejonowym zarządem infrastruktury. Dotychczasowa, jednoosobowa koordynacja realizacji danej umowy została uzupełniona działaniami zespołu osób, którego głównym celem jest zapewnienie odpowiedniej koordynacji oraz nadzoru nad poszczególnymi etapami realizacji umów zawartych z zamawiającym. W skład zespołu weszli właściciele firmy wraz z kluczowymi pracownikami – kierownikami budów, kierownikami robót, księgową oraz kosztorysantem. Zadaniem zespołu jest systematyczne, cykliczne koordynowanie procesu realizacji umów, w szczególności dotrzymanie celu priorytetowego, jakim jest zapewnienie prawidłowej i terminowej realizacji umów.

W ocenie wykonawcy stały nadzór i koordynacja zespołu nad realizacją umów, połączone z wprowadzeniem odpowiednich procedur określających zasady, terminy oraz sposób współdziałania z zamawiającym na poszczególnych etapach realizacji robót budowlanych, dają gwarancję, że w przypadku powstania ryzyka opóźnień z winy wykonawcy kierownictwo firmy będzie miało o tym wiedzę i z wyprzedzeniem będzie w stanie podjąć odpowiednie decyzje, w celu uniknięcia powstania nieprawidłowości. W ten sposób został wyeliminowany podstawowy problem związany z niewłaściwym, jednoosobowym nadzorem nad realizacją danej umowy przez wyznaczonego pracownika – w dotychczasowych rozwiązaniach, gdy pracownik nie wykonywał swojej pracy właściwie (np. niepilnował terminów realizacji określonych w umowie, nie nadzorował podwykonawcy odpowiedzialnego za wykonanie części zadań), informacja o powstałych nieprawidłowościach docierała do osób kierujących zakładem ze znacznym opóźnieniem.

Dodatkowo odwołujący powołał zespół pracowników ds. składanych ofert w zamówieniach publicznych, którego zadaniem jest przeprowadzenie analizy warunków realizacji zamówienia określonych w SIWZ oraz wykorzystanie potencjału grupy osób o różnych specjalnościach, w celu zapewnienia prawidłowej wyceny oferty.

Ważne!

Wykonawca wprowadził działania naprawcze zarówno na etapie opracowywania i szacowania ofert, jak również – co zamawiający pominął w decyzji o wykluczeniu – na etapie realizacji umów. Wszystkie działania naprawcze zostały wdrożone po wcześniejszym wyjaśnieniu faktów oraz okoliczności powstania nieprawidłowości w działaniach wykonawcy i są odpowiednim remedium skutecznie eliminującym ponowne wystąpienie nieprawidłowości tego samego rodzaju.

W dalszej części uzasadnienia decyzji o wykluczeniu odwołującego zamawiający przedstawił skalę aktualnie prowadzonego postępowania nr 102/RB. Wskazał, że planowane prace są czaso- i pracochłonne oraz wymagają od wykonawcy zwiększonego zaangażowania, zarówno kadrowego-organizacyjnego, jak i finansowego. Zamawiający podkreślił, że osoba wyznaczona przez odwołującego na kierownika budowy nie wchodzi w skład zespołu ds. składanych ofert w zamówieniach publicznych, co – w ocenie zamawiającego – rodzi ryzyko ponownego „niedoszacowania” oferty. W dalszej części uzasadnienia zamawiający podaje w wątpliwość, czy odwołujący będzie w stanie zrealizować zamówienie po cenie niższej o 15,61% wartości szacunkowej zamówienia, powiększonej o VAT. Zamawiający przywoływał poprzednią umowę, która została rozwiązana przez odwołującego z powodu niedoszacowania.

Ryzyko niedoszacowania

W ocenie odwołującego argumentacja taka jest nielogiczna i nie odnosi się do istoty problemu. Po pierwsze – pełnienie funkcji kierownika budowy polega na kierowaniu wykonywaniem obiektu budowlanego, pełnieniu samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie na etapie realizacji inwestycji. Nie ma związku pomiędzy wykonywaniem funkcji kierownika budowy a prawidłowym oszacowaniem oferty, są to bowiem dwa różne etapy postępowania. Okoliczność, iż przyszły kierownik budowy nie bierze udziału w szacowaniu oferty, nie prowadzi do wniosku, że takie działanie rodzi ryzyko niedoszacowania. Po drugie – na podstawie doświadczeń zdobytych przy poprzedniej umowie można stwierdzić, iż ryzyko niedoszacowania związane było z nieprecyzyjnym opisem przedmiotu zamówienia. Również ten problem został wyeliminowany przez powołanie zespołu pracowników ds. składanych ofert – grupy doświadczonych specjalistów z różnych dziedzin, których współdziałanie daje gwarancję prawidłowej wyceny oferty przez wykonawcę.

Ważne!

Powątpiewania co do prawidłowości wyceny są – we-dług odwołującego – całkowicie nieuzasadnione. Nie powinny być również przedmiotem analizy w zakresie oceny wiarygodności wykonawcy. Ustawa Pzp w art. 90 określa odpowiedni tryb weryfikacji ceny oferty, która wzbudza wątpliwości zamawiającego co do możliwości wykonania zamówienia. Jeżeli zamawiający powziął wątpliwość na tym polu, nie powinien z tej przyczyny wykluczać wykonawcy pod pozorem brakuwiarygodności, lecz wszcząć odpowiednią procedurę wyjaśnienia rażąco niskiej ceny.

Inny stan faktyczny

W ostatniej części uzasadnienia decyzji o wykluczeniu zamawiający przytacza wyrok KIO w sprawie 1522/17, który został wydany w innym stanie faktycznym. Ocena dokonywania przez KIO w poprzedniej sprawie nie uwzględniała czynności naprawczych podjętych przez odwołującego po wydaniu rozstrzygnięcia przez Izbę w sprawie 1522/17. W związku z uwagami Izby, która pierwotnie zastosowane przez wykonawcę środki uznała za niewystarczające, odwołujący podjął dalsze działania naprawcze związane z koordynacją i nadzorem nad realizacją zawartych umów – określone w dokumentach wewnętrznych z dnia 14 sierpnia 2017 r.

Według odwołującego są to działania adekwatne w stosunku do przyczyn, jakie spowodowały odstąpienie od poprzedniej umowy. Wprowadzenie oraz konsekwentne stosowanie przedstawionych procedur daje gwarancję prawidłowej realizacji przyszłych zamówień. Natomiast wskazane w końcowym fragmencie zawiadomienia o wyborze oferty oczekiwania zamawiającego co do rodzaju działań, jakie odwołujący powinien podjąć w ramach samooczyszczenia, są całkowicie nieadekwatne do przyczyn oraz rodzaju naruszeń, które doprowadziły do rozwiązania tamtej umowy. 

Procedura samooczyszczenia zapewnia zamawiającemu dużą swobodę w ocenie czynności wykonawcy, nie dopuszcza jednak całkowitej dowolności oraz negowania wszelkich działań ocenianego podmiotu. 

Ważne!

Umowa została rozwiązana z powodu nienależytej realizacji etapu projektowego, a nie realizacji robót budowlanych. W związku z tym środki naprawcze powinny być odpowiednie do przyczyn oraz rodzaju naruszeń. Oczekiwania zamawiającego w zakresie wykazania potencjału kadrowego, wykazu sprzętu, oferty na materiały budowlane, kosztorysu uproszczonego nie odnoszą się do rodzaju stwierdzonych nieprawidłowości – te środki byłyby uzasadnione, gdyby przyczyną rozwiązania wcześniejszej umowy była nienależyta realizacja prac budowlanych, spowodowana niewystarczającą liczbą pracowników, brakiem odpowiedniego sprzętu, niezapewnieniem materiałów budowlanych.

Biorąc pod uwagę przedstawione powyżej przyczyny rozwiązania tamtej umowy oraz podjęte przez odwołującego środki naprawcze, zamawiający przekroczył dopuszczalne ramy oceny wiarygodności wykonawcy. Procedura samooczyszczenia zapewnia zamawiającemu dużą swobodę w ocenie czynności wykonawcy, nie dopuszcza jednak całkowitej dowolności oraz negowania wszelkich działań ocenianego podmiotu.

Dwie oceny wiarygodności

Jak wynika z uzasadnienia decyzji o wykluczeniu z dnia 3 października 2017 r., zamawiający pominął działania podjęte przez odwołującego, mające na celu zapewnienie prawidłowego przebiegu etapu realizacji umów, formułuje nielogiczne uwagi w zakresie udziału kierownika robót w szacowaniu oferty, buduje nieuzasadnione wątpliwości w zakresie rzetelności ceny złożonej oferty oraz na koniec wskazuje swoje oczekiwania co do sposobu odbudowy wiarygodności wykonawcy, które nie są związane z przyczynami rozwiązania wcześniejszej umowy. Tego rodzaju działania zamawiającego, z założenia nastawione na negację wszelkich działań wykonawcy, czynią – w ocenie odwołującego – procedurę samooczyszczenia martwą. Swobodna ocena powinna uwzględniać przyczynę problemu, możliwe metody wyeliminowania go w przyszłości – z uwzględnieniem specyfiki działania danego wykonawcy oraz jego możliwości dowodowych.

Swobodna ocena powinna uwzględniać przyczynę problemu, możliwe metody wyeliminowania go w przyszłości – z uwzględnieniem specyfiki działania danego wykonawcy oraz jego możliwości dowodowych.

Przed wykluczeniem w przedmiotowym postępowaniu zamawiający już raz uznał, że odwołujący jest rzetelnym i wiarygodnym partnerem, czego wyrazem było skierowane do niego zaproszenie z 15 maja 2017 r. do złożenia oferty na wykonanie robót budowlanych w postępowaniu 70/RB. W postępowaniu tym zamawiający również wskazał na możliwość wykluczenia wykonawcy z powodu braku wiarygodności, uznał jednak ostatecznie, że odwołujący jest wiarygodnym wykonawcą, nie wykluczył go z postępowania i udzielił mu zamówienia, w wyniku czego została zawarta umowa na roboty budowlane z dnia 18 maja 2017 r. na kwotę 441 965,90 zł. W protokole odbioru powyższych prac z dnia 8 czerwca 2017 r. zamawiający wskazał, że jakość robót jest wzorowa, zaś prace zostały wykonane przed umówionym terminem.

Według odwołującego zamawiający w sposób dowolny, arbitralny selekcjonuje zamówienia, w których może wziąć udział wykonawca Z. – w jednych postępowaniach uznaje, że odzyskał on swą wiarygodność, w innych zaś twierdzi, że jednak wiarygodny nie jest. Tego rodzaju działanie jest całkowicie nieuprawnione, prowadzi do subiektywnej selekcji wykonawców oraz naruszenia zasady przejrzystości, równego traktowania i uczciwej konkurencji.

Ważne!

W toku rozprawy odwołujący i zamawiający podtrzymali swoje stanowiska. Zamawiający podkreślał, że nigdy nie kwestionował jakości prac wykonywanych przez odwołującego, a podstawą wykluczenia go z postępowania było niewystarczające wykazanie faktycznego wdrożenia procedur związanych z deklarowanym przez odwołującego samooczyszczeniem w rozumieniu art. 24 ust. 8 Pzp.

Analiza KIO

Krajowa Izba Odwoławcza ustaliła, że określone przez zamawiającego w SIWZ zastrzeżenie, iż w przedmiotowym postępowaniu będzie korzystał z przesłanek wykluczenia wykonawców wskazanych w art. 24 ust. 5 Pzp, stanowi punkt wyjścia do dalszej analizy na temat zgodności z prawem wykluczenia z postępowania wykonawcy Z. Zgodnie z tym przepisem zamawiający jest uprawniony do dodatkowego zaostrzenia warunków udziału w postępowaniu poprzez wykorzystanie fakultatywnych przesłanek wykluczenia. Wskazanie w SIWZ i ogłoszeniu o zamówieniu, że zamawiający ma zamiar z tych dodatkowych przesłanek korzystać, powoduje, że w obrębie tego postępowania przesłanki wykluczenia z art. 24 ust. 5 Pzp stają się obligatoryjnymi. Zamawiający i wykonawcy stają się związani treścią powyższego przepisu. Ustalenie to ma kluczowe znaczenie – treść zapisu SIWZ decydowała, że odwołujący podlegał wykluczeniu na podstawie art. 24 ust. 5 pkt 4, z zastrzeżeniem art. 24 ust. 8 i 9 Pzp.

Zgodnie z dyspozycją art. 24 ust. 8 Pzp wykonawca, który podlega wykluczeniu na podstawie art. 24 ust. 5 pkt 4 Pzp, może przedstawić dowody na to, że podjęte przez niego środki są wystarczające do wykazania jego rzetelności, w szczególności udowodnić naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem lub przestępstwem skarbowym, zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę lub naprawienie szkody, wyczerpujące wyjaśnienie stanu faktycznego oraz współpracę z organami ścigania, a także podjęcie konkretnych środków technicznych, organizacyjnych i kadrowych, które są odpowiednie do zapobiegania dalszym przestępstwom lub przestępstwom skarbowym czy nieprawidłowemu postępowaniu wykonawcy.

Kluczowe dla uznania przez zamawiającego, że samooczyszczenie zostało przeprowadzone skutecznie, jest wykazanie tego faktu, a więc jego jednoznaczne udowodnienie przez wykonawcę. Wykonawca załączył do oferty oświadczenie, w którym wskazał, że podlega wykluczeniu na podstawie art. 24 ust. 5 pkt 4 Pzp, ale nie dołączył dokumentów mających potwierdzać fakt prawidłowego wdrożenia procedury samooczyszczenia.

Ważne!

Oferta odwołującego zawierała jedynie wyjaśnienia przyczyn rozwiązania umowy z dnia 22 sierpnia 2016 r., informację o zapłaceniu kary umownej na rzecz zamawiającego oraz opis działań o charakterze organizacyjnym i kadrowym, podjętych dla uniknięcia w przyszłości kolejnego niepowodzenia w realizacji umowy. Nie można jednak stwierdzić, by dokument ten dawał zamawiającemu wystarczającego oparcie do analizy wiarygodności odwołującego. Była to wyłącznie deklaracja, niepoparta żadnymi konkretnymi dowodami.

W toku rozprawy odwołujący kilkakrotnie podnosił, że jako wykonawca jest doskonale znany zamawiającemu. Jednak argument o wieloletniej współpracy jest – w ocenie Izby – pozbawiony znaczenia dla rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie. Jest bezsporne, że tamta umowa nie została przez wykonawcę zrealizowana należycie, za co ponosi on odpowiedzialność. Nawet jeśli prawdziwe jest jego twierdzenie o przyczynieniu się zamawiającego do zaistnienia problemu, nie ulega wątpliwości, że podpisując umowę, wykonawca wziął na siebie związane z tym faktem ryzyko i odpowiedzialność.

Kluczowe dla uznania przez zamawiającego, że samooczyszczenie zostało przeprowadzone skutecznie, jest wykazanie tego faktu, a więc jego jednoznaczne udowodnienie przez wykonawcę. 

W interesie wykonawcy jest wykazanie zamawiającemu, że jest podmiotem na tyle wiarygodnym, by wynikający z art. 24 ust. 7 pkt 3 Pzp nakaz wykluczania go z postępowań o udzielanie zamówień publicznych przez kolejne trzy lata od dnia zaistnienia zdarzenia będącego podstawą wykluczenia, był sankcją niewspółmierną, a przez to nieznajdującą zastosowania. Biorąc pod uwagę spoczywający na wykonawcy ciężar dowodu, zamawiający nie miał obowiązku wzywania odwołującego do uzupełnienia dokumentów w zakresie niepodlegania wykluczeniu na podstawie art. 24 ust. 5 pkt 4 Pzp. Mimo to, wzywając go 1 września 2017 r. do dostarczenia do oferty dokumentów w celu potwierdzenia okoliczności, o których mowa w art. 25 ust. 1 Pzp, zamawiający, na podstawie art. 26 ust. 3 Pzp, zażądał również przedłożenia dokumentów potwierdzających skuteczne wdrożenie procedury samooczyszczenia.

Ważne!

Nie sposób pominąć tu faktu, że treścią powyższego wezwania zamawiający również zwrócił się do odwołującego o przedstawienie stosownych wyjaśnień w zakresie samooczyszczenia się wykonawcy. W ocenie Izby dowodzi to dobrej woli zamawiającego. Skoro uznał, że przedstawione z ofertą dowody samooczyszczenia są niewystarczające, to zgodnie z łączną interpretacją art. 24 ust. 5 pkt 4 oraz art. 24 ust. 8 i 9 Pzp mógł od razu wykluczyć odwołującego z postępowania. Podkreślenia wymaga, że w treści pisma, pomimo prośby zamawiającego, odwołujący nie złożył żadnych wyjaśnień w zakresie samooczyszczenia.

Po przeprowadzeniu ich analizy zamawiający dokonał czynności wykluczenia odwołującego z przedmiotowego postępowania, a w konsekwencji odrzucił jego ofertę. Odwołujący nie wykazał okoliczności, że przyjęte procedury wewnątrzzakładowe nie służą jedynie formalnemu wypełnieniu przesłanek z art. 24 ust. 8 Pzp, wobec czego dotknęły go skutki niedostatecznego udowodnienia własnej wiarygodności.

Słabości dowodów

W ocenie Izby działania zamawiającego były w pełni uzasadnione i znajdowały oparcie w przepisach prawa. Przedłożone w odpowiedzi na wezwanie do uzupełnienia dokumentów regulaminy wewnątrzzakładowe miały charakter ogólnikowy. Odwołujący ponadto nie przedstawił żadnego dowodu ich wdrożenia. Izba nie kwestionuje treści tych regulaminów, ale zwraca uwagę, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem (m.in. KIO 1851/17), że art. 24 ust. 9 Pzp stanowi wyjątek od nakazu wykluczenia z postępowania wykonawcy, który z własnej winy nienależycie zrealizował zamówienie na rzecz podmiotów, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1–4 Pzp. Zamawiający ponosi pełną odpowiedzialność za decyzję o uznaniu samooczyszczenia za prawidłowe i w konsekwencji udzielenie zamówienia podmiotowi, który uprzednio zawinił nieprawidłowej realizacji umowy o zamówienie publicz-ne. Zatem to w interesie odwołującego było dostarczenie wszelkich dowodów i argumentów umożliwiających zastosowanie wyjątku od obowiązku wynikającego z art. 24 ust. 5 pkt 4 Pzp i odstąpienie od wykluczenia jego z postępowania.

W odniesieniu do przedstawionych przez odwołującego w toku rozprawy dowodów potwierdzających jego wiarygodność, wysoką jakość realizowanych robót i bogate doświadczenie Izba zwraca uwagę, że to działania spóźnione. Ocenia czynności zamawiającego na moment ich dokonania, nie jest jej zadaniem znoszenie skutków niezachowania należytej staranności wykonawcy w dowodzeniu swojej wiarygodności.

Ważne!

Jedyny, naprawdę konkretny, argument świadczący na korzyść odwołującego w chwili jego wykluczenia z postępowania to fakt naprawienia szkody wynikłej z nienależytej realizacji umowy, ale zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Izby sam fakt zapłacenia kary umownej nie jest wystarczający dla uznania, że wykonawca w przyszłości będzie należycie realizował swoje obowiązki (sygn. akt: KIO 139/17).

Odwołujący nie wykazał, że dokumenty świadczące o przeprowadzeniu procedury samooczyszczenia przedstawione w toku rozprawy były dostępne dla zamawiającego w czasie oceny spełniania warunków udziału w postępowaniu przez odwołującego. Zamawiający zaprzeczył na rozprawie, by posiadał m.in. kopię nagany udzielonej odpowiedzialnemu za nienależytą realizację umowy oraz artykułu prasowego informującego o przyznaniu przez niezależne gremium odwołującemu nagrody za jakość wykonywanych prac. Odwołujący zaś nie przedstawił żadnego dowodu, że dokumenty te w stosownym momencie przekazał.

Biorąc pod uwagę treść dokumentów przedstawionych przez odwołującego zamawiającemu oraz ustalenia poczynione, na podstawie analizy dokumentacji postępowania i argumentów podniesionych przez strony podczas rozprawy Izba uznała, że zamawiający nie naruszył żadnego z przepisów Pzp wskazanych w odwołaniu.

Odwołujący podniósł, że po rozwiązaniu spornej umowy zamawiający udzielił mu kolejnego zamówienia na roboty budowlane, które zgodnie z przedstawionym w toku rozprawy protokołem odbioru zostały wykonane z wzorową jakością i przed upływem wymaganego terminu. Odwołujący uważa, że pozytywna ocena jego zdolności do wykonania zamówienia jest wiążąca dla zamawiającego na przyszłość i pozwala na niestosowanie trzyletniego terminu wykluczania wynikającego z art. 24 ust. 7 pkt 3 Pzp. W ocenie Izby stanowisko odwołującego jest nieprawidłowe. Fakt udzielenia mu zamówienia w trybie z wolnej ręki i zawarcie umowy w dniu 18 maja 2017 r. powinien być jednym z argumentów, które odwołujący powinien przedstawić zamawiającemu na etapie oceny jego oferty. Powołanie się na to zdarzenie dopiero podczas odwołania od wykluczenia odwołującego z postępowania jest w ocenie Izby spóźnione.

Podsumowanie

Należyta realizacja jednego zamówienia nie musi mieć znaczenia dla zamawiającego przy kolejnym. Uznając tok rozumowania odwołującego za słuszny, należałoby przyjąć, że spełnianie warunków udziału w postępowaniu przez wykonawcę powinno obligować zamawiającego do automatycznego uznawania spełniania tych warunków w kolejnych postępowaniach. Prawidłowa analiza odpowiednich przepisów ustawy Pzp prowadzi do jednoznacznego wniosku, że takie twierdzenie jest nieuprawnione. W granicach wynikających z wyrażonej w art. 7 ust. 1 Pzp zasadzie zachowania uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców zamawiający uprawniony jest do samodzielnej oceny skuteczności samooczyszczenia wykonawcy w odniesieniu do konkretnego przedmiotu zamówienia. Wbrew twierdzeniu odwołującego żaden przepis ustawy Pzp nie nakazuje zamawiającemu automatycznego uznawania wiarygodności wykonawcy, w przypadku jej uznania we wcześniej udzielonych zamówieniach. Wobec powyższego Izba uznała, że odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie i na podstawie art. 192 ust. 1 Pzp i orzekła o jego oddaleniu.

Przypisy