E-faktura w podprogowych

Ustawa o e-fakturowaniu swym zakresem obejmuje również zamówienia podprogowe, zarówno w wersji klasycznej (art. 4 pkt 8 Pzp), 
jak i w wariancie zamówień na usługi społeczne (art. 138o ust. 1 w zw. z art. 138 ust. 1 Pzp). 

Funkcjonowanie ustawy w obrocie prawnym

Wobec obu ww. kategorii zamówień podprogowych, w myśl art. 12 ust. 2 ustawy o e-fakturowaniu, przepisów wskazanego aktu nie stosuje się do: 

• postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy o e-fakturowaniu (18 kwietnia 2019 r.), 
• umów zawartych w wyniku takich postępowań. 

Powyższa interpretacja wynika z treści przepisów wchodzących w życie odpowiednio: 1 stycznia 2019 r. oraz 18 kwietnia 2019 r. Pierwsza kategoria przepisów reguluje kwestie dotyczące wyłącznie platformy, której funkcjonowanie jest niezbędne dla urzeczywistnienia możliwości korzystania z rozwiązań ustanowionych ustawą o e-fakturowaniu. Artykuł 13 ustawy o e-fakturowaniu przewiduje utworzenie platformy, a art. 9 ust. 3 umocowuje ministra właściwego do spraw gospodarki
do zamieszczenia na platformie dokumentacji organizacyjno-technicznej platformy. 

Uprawnienia wykonawcy zamówienia podprogowego do przekazania e-faktury

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o e-fakturowaniu do zamówień, których wartość nie przekracza wyrażonej w złotych równowartości kwoty 30 tys. euro, przepisy ustawy o e-fakturowaniu należy stosować od 1 sierpnia 2019 r.
W konsekwencji wykonawcy realizujący zamówienia podprogowe uzyskają możliwość wysyłania ustrukturyzowanych faktur elektronicznych za pośrednictwem portalu 1 sierpnia 2019 r. 

Niewątpliwie powyżej wskazane uprawnienie będzie przysługiwać wykonawcy realizującemu umowę o zamówienie podprogowe zawartą w wyniku postępowania wszczętego po 1 sierpnia 2019 r. Potwierdza to m.in. uzasadnienie do rządowej wersji projektu ustawy, w którym wskazano, że: (…) w ust. 2 ww. przepisu przewidziano, że przed dniem 1 sierpnia 2019 r. zamawiający nie będzie zobowiązany przyjmować faktur dotyczących zamówień o wartości poniżej 30 tys. euro. Powyższe dotyczyło art. 11 ust. 2 projektu ustawy analogicznego w swej treści względem art. 12 ust. 2 ustawy – druk nr 2888.

W kontekście powyższego należy odnotować, że w projekcie ustawy przewidziany był przepis art. 11 ust. 3, który nie znajduje swojego odpowiednika w przyjętej ustawie o e-fakturowaniu. Zgodnie ze wskazanym przepisem: (…) w przypadku zamówień publicznych, do których nie stosuje się ustawy Pzp (…) wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, oraz do umów zawartych w wyniku takich postępowań, w których w dokumencie rozpoczynającym postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego nie wyłączono stosowania ustrukturyzowanych faktur elektronicznych, przepisów niniejszej ustawy nie stosuje się. 

Uwzględniając powyższe i opierając się na wnioskowaniu z przeciwieństwa, można było wywieść, że w przypadku zamówień, o których mowa w art. 4 ust. 8 Pzp, udzielonych w postępowaniach wszczętych po wejściu w życie ustawy o e-fakturze (18 kwietnia 2019 r.) dla uniemożliwiania wykonawcom przekazania po upływie terminu 1 sierpnia 2019 r. faktury elektronicznej za pośrednictwem portalu niezbędne byłoby sformułowanie przez zamawiającego stosownego zapisu w dokumentacji postępowania. Taka klauzula wyłączałaby powstanie po stronie wykonawcy uprawnienia do stosowania e-faktury po 1 sierpnia 2019 r. 
W przyjętej ustawie nie przewidziano przepisu analogicznego względem projektowanego art. 11 ust. 3. W pewnym zakresie zbieżną treść posiada art. 12 ust. 2 ustawy o e-fakturowaniu. Nie wydaje się on jednak w pełni korelować, podobnie jak ww. projektowany art. 11 ust. 3, z:

• przepisem odraczającym stosowanie ustawy do zamówień podprogowych do 1 sierpnia 2019 r. (art. 12 ust. 1),
• regulacjami dotyczącymi uprawnienia zamawiającego do wyłączenia możliwości stosowania faktur elektronicznych w zamówieniach nieobjętych reżimem Pzp (art. 4 ust. 3).

W przypadku zamówień podprogowych zamawiający dysponuje możliwością podjęcia działań niweczących powstanie uprawnienia wykonawcy do przekazania faktury elektronicznej. Zgodnie z art. 4 ust. 3 ustawy o e-fakturowaniu: (…) w przypadku zamówień publicznych, do których nie stosuje się przepisów ustawy Pzp, zamawiający może w umowie, w ogłoszeniu o zamówieniu, w specyfikacji istotnych warunków zamówienia albo w innym dokumencie rozpoczynającym postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego, wyłączyć stosowanie ustrukturyzowanych faktur elektronicznych. 
 

W konsekwencji zamawiający nie ma podstawy prawnej do sformułowania w dokumentacji postępowania wszczynanego po 18 kwietnia 2019 r., a przed 1 sierpnia 2019 r. zapisu wyłączającego uprawnienie wykonawcy, o którym mowa w art. 4 ust. 1 i 2 ustawy o e-fakturowaniu. Działanie takie odnajdowałoby podstawę od 1 sierpnia 2019 r. 

Uwzględniając powyższe, należy przychylić się do stanowiska, zgodnie z którym wykonawcy zamówień podprogowych będą mogli przekazywać faktury elektroniczne w sposób obligujący zamawiających do ich odebrania w takiej formie, dopiero po zrealizowaniu świadczeń wynikających z umów, zawartych na skutek przeprowadzenia postępowania wszczętego po 1 sierpnia 2019 r. 

Klauzula wyłączająca stosowanie e-faktur

Mocą art. 4 ust. 3 ustawy o e-fakturowaniu, w przypadku zamówień, do których nie stosuje się przepisów Pzp, zamawiający dysponuje możliwością wyłączenia stosowania faktur elektronicznych na etapie realizacji zamówienia (art. 4 ust. 3 ustawy o e-fakturowaniu). Powyższy przepis znajduje zastosowanie do zamówień, o których mowa w art. 4 pkt 8 Pzp. Potwierdza to m.in. uzasadnienie do pro-
jektu ustawy, w którym wskazano, że: (…) przepisami art. 4 są również objęte ustrukturyzowane faktury elektroniczne i ustrukturyzowane dokumenty elektroniczne poniżej progu 30 tys. euro, o którym mowa w art. 4 pkt 8 Pzp. 

Osiągnięcie efektu, o którym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy o e-fakturowaniu, warunkowane jest sformułowaniem przez zamawiającego odpowiedniej klauzuli w:

• umowie,
• ogłoszeniu o zamówieniu,
• specyfikacji istotnych warunków zamówienia,
• innym dokumencie rozpoczynającym postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego.

Ustawodawca nie postawił względem klauzuli wyłączającej żadnych wymogów formalnych poza koniecznością zamieszczenia jej w jednym z dokumentów składających się na szeroko rozumianą dokumentację postępowania. W konsekwencji wystarczające będzie zawarcie klauzuli o następującej treści:

Klauzula wyłączająca w podprogowych zamówieniach na usługi społeczne

Podprogowych zamówień na usługi społeczne zamawiający może udzielić, stosując przepisy art. 138o ust. 2–4 Pzp albo całego rozdziału 6 działu III Pzp 
(art. 138g ust. 1 Pzp). Niezależnie jednak od dokonanego przez zamawiającego wyboru do zamówień na usługi społeczne o wartości wyższej niż przewidziana w art. 4 
ust. 8 Pzp zastosowanie znajdują regulacje zawarte w ustawie – Prawo zamówień publicznych. Konsekwencją powyższego jest m.in. znajdowanie do nich zastosowania przez ustawę o e-fakturowaniu od 18 kwietnia 2019 r. i nieznajdowanie wobec nich zastosowania art. 4 ust. 3 ustawy o e-fakturowaniu, stanowiącego podstawę uprawnienia zamawiającego do wyłączenia stosowania faktury elektronicznej mocą własnej decyzji. W rezultacie zamawiający nie dysponują możliwością wyłączenia uprawnienia wykonawców do przekazania faktury elektronicznej za zrealizowane usługi społeczne za pomocą portalu.