Problematyka udzielania zamówień publicznych na usługi społeczne i inne szczególne usługi została uregulowana w dziale III w rozdziale 6 Pzp (art. 138g–138t), z tym że przepisów rozdziału 6 nie stosuje się do zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa.
POLECAMY
Sposób udzielania zamówień
W przypadku zamówień na usługi społeczne, których wartość jest większa niż wyrażona w złotych równowartość kwoty 30 000 euro i mniejsza niż kwoty określone w art. 138g ust. 1 Pzp (750 000 euro dla zamówień innych niż sektorowe lub w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa, 1 000 000 euro w przypadku zamówień sektorowych) stosuje się przepis art. 138o ust. 1 Pzp. Postępowanie o zamówienie powinno być przeprowadzone w sposób określony w art. 138o ust. 2–4 Pzp.
Ważne!
Zamawiający, udzielając zamówienia na usługi społeczne o wartości mniejszej niż kwoty określone w art. 138g ust. 1 Pzp, stosuje własną procedurę, z uwzględnieniem art. 138o ust. 2–4 Pzp.
Podczas udzielania zamówienia na usługi społeczne o wartości równej lub większej niż kwoty określone w art. 138g ust. 1 Pzp zamawiający może stosować procedury, wzorując się na trybach:
- przetargu nieograniczonego (w odpowiedzi na publiczne ogłoszenie o zamówieniu oferty mogą składać wszyscy zainteresowani wykonawcy),
- przetargu ograniczonego (w odpowiedzi na publiczne ogłoszenie o zamówieniu, wykonawcy składają wnioski o dopuszczenie do udziału w przetargu, a oferty mogą składać wykonawcy zaproszeni do składania ofert);
- negocjacji z ogłoszeniem (wstępna kwalifikacja wykonawców, oferty wstępne, negocjacje w celu doprecyzowania lub uzupełnienia opisu przedmiotu zamówienia lub warunków umowy w sprawie zamówienia publicznego, zaproszenie do składania ofert);
- dialogu technicznego (wstępna kwalifikacja wykonawców, prowadzenie dialogu w celu porównania rozwiązań proponowanych przez wykonawców i wyboru rozwiązań lub rozwiązania najbardziej spełniające jego potrzeby, zaproszenie do składania ofert).
Stosowanie procedury opartej na postępowaniu prowadzonym w trybie przetargu nieograniczonego nie oznacza,że zamówienie udzielane będzie w tym trybie. Analogicznie w przypadku stosowania procedur właściwych dla pozostałych trybów.
Ważne!
W postępowaniu zgodnym z art. 138o Pzp zamawiający może posiłkować się instytucjami Pzp, takimi jak warunki udziału w postępowaniu, wykluczenie z postępowania wykonawcy, odrzucenie oferty, unieważnienie postępowania. Nie oznacza to jednak, że wykonawca będzie mógł wnieść odwołanie na określenie warunków udziału w postępowaniu, wykluczenie wykonawcy z postępowania o udzielenie zamówienia, odrzucenie oferty, opis przedmiotu zamówienia lub wybór najkorzystniejszej oferty.
Na zakres informacji zawieranych w ogłoszeniu o zamówieniu będzie wpływał sposób określenia przez zamawiającego procedury, o której mowa w art. 138o Pzp.
W celu sprawdzenia, czy wykonawca spełnia warunki udziału w postępowaniu i czy nie ma podstaw wykluczenia, zamawiający może posiłkować się dokumentami określonymi w przepisach wydanych na podstawie art. 25 ust. 2 Pzp.
Zamawiający może również w sposób odmienny niż określony w przepisach wydanych na podstawie art. 25 ust. 2 Pzp określić wymagania wobec dokumentów dotyczących wykonawcy lub innych podmiotów, jeżeli dopuści poleganie wykonawcy na zdolnościach technicznych lub zawodowych, lub sytuacji finansowej, lub ekonomicznej innych podmiotów.
Zamawiający może przewidzieć możliwość unieważnienia postępowania, jeżeli środki, które zamierzał przeznaczyć na sfinansowanie całości lub części zamówienia, nie zostaną mu przyznane.
Na podstawie art. 138o ust. 2 Pzp zamawiający jest obowiązany udzielać zamówienia w sposób przejrzysty, obiektywny i niedyskryminujący. Ustawodawca nie wyjaśnia wprost, na czym miałoby polegać udzielanie zamówienia w przedstawiony powyżej sposób. Nie ulega jednak wątpliwości, że zamawiający, udzielając zamówienia na usługi społeczne o wartości mniejszej niż kwoty określone w art. 138g ust. 1 Pzp, powinien mieć na względzie zasady udzielania zamówień publicznych określone w przepisach Pzp.
Naturalną konsekwencją udzielenia zamówienia w sposób przejrzysty, obiektywny i niedyskryminujący będzie udzielenie zamówienia wyłącznie wykonawcy wybranemu zgodnie z procedurą obowiązującą w postępowaniu.
Udzielanie zamówienia w sposób przejrzysty
Oznacza prowadzenie postępowania w sposób jawny. Do jawności postępowania odnoszą się przepisy art. 138o ust. 3 i 4 Pzp dotyczące upublicznienia informacji o postępowaniu oraz jego wyniku. Na podstawie art. 138o ust. 3 Pzp zamawiający jest obowiązany zamieścić na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej, a jeżeli nie ma strony podmiotowej BIP – na stronie internetowej, ogłoszenie o zamówieniu, które powinno zawierać informacje niezbędne z uwagi na okoliczności jego udzielenia. To znaczy informacje niezbędne do przygotowania i złożenia oferty oraz przeprowadzenia postępowania.
W celu sprawdzenia, czy wykonawca spełnia warunki udziału w postępowaniu i czy nie ma podstaw wykluczenia, zamawiający może posiłkować się dokumentami określonymi w przepisach wydanych na podstawie art. 25 ust. 2 Pzp.
Do informacji takich należy zaliczyć m.in. opis przedmiotu zamówienia oraz określenie wielkości lub zakresu zamówienia, termin składania ofert uwzględniający czas niezbędny do przygotowania i złożenia oferty, opis kryteriów, którymi zamawiający będzie się kierował przy wyborze oferty, wraz z podaniem wag tych kryteriów i sposobu oceny ofert, termin wykonania zamówienia, informacje o sposobie porozumiewania się zamawiającego z wykonawcami oraz przekazywania oświadczeń lub dokumentów, a także wskazanie osób uprawnionych do porozumiewania się z wykonawcami, opis sposobu przygotowywania ofert, miejsce oraz termin składania i otwarcia ofert oraz opis sposobu obliczenia ceny.
Ważne!
Informacje niezbędne z uwagi na okoliczności udzielenia zamówienia zamawiający może podać wyłącznie w ogłoszeniu o zamówieniu zamieszczonym na stronie, o której mowa w art. 138o ust. 3 Pzp.
Zamawiający może również, wzorując się na trybie przetargu nieograniczonego, część informacji niezbędnych – z uwagi na okoliczności udzielenia zamówienia – zamieścić na stronie, o której mowa w art. 138o ust. 3 Pzp, a część w odrębnym dokumencie (np. instrukcji dla wykonawców).
Zamawiający, udzielając zamówienia na usługi społeczne o wartości mniejszej niż kwoty określone w art. 138g ust. 1 Pzp, powinien mieć na względzie zasady udzielania zamówień publicznych określone w przepisach Pzp.
Informacje zamieszczone w ogłoszeniu o zamówieniu powinny umożliwić zainteresowanym wykonawcom podjęcie decyzji o ubieganie się o udzielenie zamówienia i nie mogą być sprzeczne z informacjami zamieszczonymi w innym dokumencie (np. instrukcji dla wykonawców). Należy do nich zaliczyć m.in. nazwę (firmę) i adres zamawiającego, adres strony internetowej, na której zamieszczony będzie odrębny dokument (np. instrukcja dla wykonawców), określenie przedmiotu oraz wielkości lub zakresu zamówienia, termin wykonania zamówienia, kryteria oceny ofert i ich znaczenie, termin i miejsce składania ofert oraz adres, na który oferty muszą zostać wysłane, a także język lub języki, w jakich muszą być sporządzone, termin związania ofertą.
Ważne!
Jeżeli zamawiający przewiduje możliwość składania ofert częściowych, zamieszcza o tym informacje w ogłoszeniu o zamówieniu, określa warunki udziału w postępowaniu oraz podstawy wykluczenia, podaje wykaz oświadczeń lub dokumentów, które mają potwierdzać spełnianie warunków udziału w postępowaniu oraz brak podstaw wykluczenia, i przedstawia informację na temat wadium i zabezpieczenia należytego wykonania umowy oraz inne istotne informacje.
Możliwość złożenia oferty częściowej może wystąpić w sytuacji, gdy przedmiot zamówienia jest podzielny. Ofertę można składać w odniesieniu do jednej, kilku lub wszystkich części zamówienia. Zamawiający może określić w ogłoszeniu o zamówieniu maksymalną liczbę części zamówienia, na które będzie udzielone zamówienie jednemu wykonawcy, wskazując obiektywne i niedyskryminujące kryteria lub zasady, które zastosuje w celu wyboru, w których częściach zostanie wykonawcy udzielone zamówienie, w przypadku gdy w wyniku przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia jeden wykonawca miałby uzyskać większą liczbę części zamówienia, niż wynosi maksymalna liczba, na które może zostać mu udzielone zamówienie.
Upublicznienie treści zapytań
Udzielanie zamówienia w sposób przejrzysty to również upublicznienie treści zapytań wraz z wyjaśnieniami oraz zmian dotyczących informacji zawartych w ogłoszeniu o zamówieniu lub innym dokumencie, a także udostępnienie dokumentacji postępowania na zasadach określonych w postępowaniu (np. udostępnienie ofert od chwili ich otwarcia, a wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu od dnia poinformowania o wynikach oceny spełniania warunków udziału w postępowaniu) oraz w przepisach o dostępie do informacji publicznej.
Uzasadnione jest określenie w warunkach zamówienia wymagań zatrudnienia przez wykonawcę lub podwykonawcę na podstawie umowy o pracę osób wykonujących wskazane przez zamawiającego czynności w zakresie realizacji zamówienia, jeżeli wykonanie tych czynności polega na wykonywaniu pracy w sposób określony w art. 22 § 1 k.p., w tym określenie sposobu dokumentowania zatrudnienia tych osób, uprawnień zamawiającego w zakresie kontroli spełniania przez wykonawcę tych wymagań oraz sankcji z tytułu ich niespełnienia, a także rodzaju czynności niezbędnych do realizacji zamówienia, których dotyczą wymagania zatrudnienia na podstawie umowy o pracę przez wykonawcę lub podwykonawcę osób wykonujących czynności w trakcie realizacji zamówienia.
Za racjonalnie należy również uznać określenie w warunkach zamówienia procedury wyjaśniania rażąco niskiej ceny, zasad poprawiania omyłek w ofertach, wymagań dotyczących wadium i zabezpieczenia należytego wykonania umowy, zasad wnoszenia, zatrzymania i zwrotu wadium i zabezpieczenia.
Na podstawie art. 138o ust. 4 Pzp niezwłocznie po udzieleniu zamówienia zamawiający jest obowiązany zamieścić na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej, a jeżeli nie ma strony podmiotowej BIP – na stronie internetowej, informację o udzieleniu zamówienia, podając nazwę albo imię i nazwisko podmiotu, z którym zawarł umowę w sprawie zamówienia publicznego, a w razie nieudzielenia zamówienia – niezwłocznie zamieścić informację o nieudzieleniu zamówienia.
Ważne!
Udzielając zamówienia na usługi społeczne o wartości mniejszej niż kwoty określone w art. 138g ust. 1 Pzp, nie ujawnia się informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wykonawca zastrzeże (np. nie później niż w terminie składania ofert), że nie mogą być one udostępniane, oraz wykaże, iż zastrzeżone informacje stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa.
W sposób obiektywny i niedyskryminujący
Udzielenie zamówienia w sposób obiektywny i niedyskryminujący oznacza przygotowanie i przeprowadzenie postępowania w sposób zapewniający zachowanie uczciwej konkurencji i równe traktowanie wykonawców, a także wykonywanie czynności związanych z przygotowaniem oraz przeprowadzeniem postępowania przez osoby zapewniające bezstronność i obiektywizm.
Udzielanie zamówienia w sposób przejrzysty to również upublicznienie treści zapytań wraz z wyjaśnieniami oraz zmian dotyczących informacji zawartych w ogłoszeniu o zamówieniu lub innym dokumencie, a także udostępnienie dokumentacji postępowania na zasadach określonych w postępowaniu.
Zamawiający powinien określić warunki udziału w postępowaniu w sposób proporcjonalny do przedmiotu zamówienia oraz wymagać oświadczeń i dokumentów wyłącznie niezbędnych do przeprowadzenia postępowania. Obowiązany będzie również opisać przedmiot zamówienia, uwzględniając wszystkie wymagania i okoliczności mogące mieć wpływ na sporządzenie oferty w sposób, który nie będzie prowadzić do uprzywilejowania lub wyeliminowania niektórych wykonawców (utrudniać uczciwej konkurencji).
Zmiana umowy nie może naruszać równowagi ekonomicznej umowy na korzyść wykonawcy w sposób nieprzewidziany pierwotnie w umowie oraz znacznie rozszerzać lub zmniejszać zakresu świadczeń i zobowiązań wynikających z umowy.
Umowy zawierane w wyniku przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego na usługi społeczne o wartości mniejszej niż kwoty określone w art. 138g ust. 1 Pzp mogą być uznane za sui generis umowy adhezyjne. Wynika to, co do zasady, nie tyle z przewagi ekonomicznej jednej ze stron umowy (zamawiającego), co jest istotą umów adhezyjnych, o ile z faktu, że zamawiający działa w interesie publicznym.
Podobnie jak w przypadku umów zawieranych z wykonawcą wybranym zgodnie z przepisami Pzp, w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego na usługi społeczne o wartości mniejszej niż kwoty określone w art. 138g ust. 1 Pzp zamawiający określa istotne warunki przyszłej umowy.
Ważne!
Wykonawca, podejmując decyzję o złożeniu oferty, uwzględniając ciężar narzucanych zobowiązań i wynikające z nich ryzyko, powinien odpowiednio zabezpieczyć swoje interesy, kalkulując cenę ofertową.
O ile umowa będzie zgodna z właściwościami stosunku prawnego, ustawą oraz zasadami współżycia społecznego, zamawiający ma prawo do jednostronnego ustalenia warunków umowy, które zabezpieczą jego interes w wykonaniu przedmiotu zamówienia zgodnie z jego uzasadnionymi potrzebami. Zamawiający nie będzie również zobligowany do przewidzenia w przyszłej umowie kar umownych dla siebie samego.
Zmiany umowy powinny być sformułowane w taki sposób, aby wykonawcy ubiegający się o udzielenie zamówienia na etapie prowadzonego postępowania mieli pewność, że zmiana umowy nie będzie prowadzić do uprzywilejowania wykonawcy, któremu zostanie udzielone zamówienie.
Zmiana umowy nie może naruszać równowagi ekonomicznej umowy na korzyść wykonawcy w sposób nieprzewidziany pierwotnie w umowie oraz znacznie rozszerzać lub zmniejszać zakresu świadczeń i zobowiązań wynikających z umowy.
W postanowieniach dotyczących zmiany umowy zamawiający może natomiast przewidzieć zastąpienie wykonawcy, któremu udzielił zamówienia, nowym wykonawcą, w postaci jednoznacznych postanowień umownych określających warunki wprowadzenia takiej zmiany. Może również przewidzieć w umowie możliwość jej rozwiązania, jeśli wykonawca w chwili jej zawarcia podlegał wykluczeniu z postępowania w okolicznościach określonych w warunkach zamówienia.
Negocjacje z jednym wykonawcą
Z przepisu art. 138o ust. 2 Pzp nie wynika bezwzględny obowiązek stosowania procedury konkurencyjnej.
Udzielanie zamówienia w sposób przejrzysty to również upublicznienie treści zapytań wraz z wyjaśnieniami oraz zmian dotyczących informacji zawartych w ogłoszeniu o zamówieniu lub innym dokumencie, a także udostępnienie dokumentacji postępowania na zasadach określonych w postępowaniu
Ważne!
Zamawiający będzie mógł podjąć decyzję o udzieleniu zamówienia po negocjacjach tylko z jednym wykonawcą, gdy ze względu na wyjątkową sytuację niewynikającą z przyczyn leżących po stronie zamawiającego, której nie mógł on przewidzieć, wymagane będzie natychmiastowe udzielenie zamówienia na usługi społeczne, a nie będzie można zachować terminów umożliwiających udzielenie zamówienia po przeprowadzeniu postępowania w procedurze otwartej lub w procedurze poprzedzonej wstępną kwalifikacją wykonawców.
Informacje zamieszczone w ogłoszeniu o zamówieniu powinny umożliwić zainteresowanym wykonawcom podjęcie decyzji o ubieganie się o udzielenie zamówienia i nie mogą być sprzeczne z informacjami zamieszczonymi w innym dokumencie (np. instrukcji dla wykonawców).
Tak samo zamawiający będzie mógł postąpić, gdy w uprzednio przeprowadzonych postępowaniach (lub przeprowadzonym postępowaniu) w procedurze otwartej lub poprzedzonej wstępną kwalifikacją wykonawców nie wpłynie żaden wniosek o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, nie zostaną złożone żadne oferty lub wszystkie oferty zostaną odrzucone, lub wszyscy wykonawcy zostaną wykluczeni z postępowania, a pierwotne warunki zamówienia nie zostaną w istotny sposób zmienione.
Ważne!
Za istotną należy uznać modyfikację pierwotnych warunków zamówienia, polegającą na wprowadzeniu zmian, które – gdyby zostały ujęte w ramach pierwotnej procedury udzielania zamówienia – umożliwiłyby dopuszczenie innych wykonawców niż ci, którzy zostali pierwotnie dopuszczeni, lub umożliwiłyby dopuszczenie innej oferty.
Za nieistotną należy uznać więc taką zmianę, która nie wpływa na krąg potencjalnie zainteresowanych oferentów i nie stanowi naruszenia zasady równego traktowania wykonawców.
Podsumowanie
Przepis art. 138i ust. 3 Pzp odnoszący się do zamówień na usługi społeczne o wartości równej lub przekraczającej wyrażoną w złotych równowartość kwot, o których mowa w art. 138g ust. 1 Pzp, przewiduje możliwość udzielenia zamówienia na usługi społeczne również w okolicznościach określonych w art. 62 ust. 1 oraz art. 67 ust. 1 Pzp. Nie sposób zatem przyjąć, że w sytuacji gdy w postępowaniu o udzielenie zamówienia na usługi społeczne o wartości mniejszej niż kwoty określone w art. 138g ust. 1 Pzp, usługi będą mogły być świadczone tylko przez jednego wykonawcę z przyczyn o obiektywnym charakterze, zamawiający nie miałby prawa do udzielenia zamówienia po negocjacjach z jednym wykonawcą.
