Ustawa nowelizująca wprowadziła regulację art. 26 ust. 1 Pzp, zgodnie z którą zamawiający przed udzieleniem zamówienia, którego wartość jest równa kwotom określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 Pzp lub przekracza je, wzywa wykonawcę, którego oferta została najwyżej oceniona, do złożenia w wyznaczonym, nie krótszym niż 10 dni terminie aktualnych na dzień złożenia oświadczeń lub dokumentów potwierdzających okoliczności, o których mowa w art. 25 ust. 1 Pzp. Jednocześnie art. 25a ust. 1 Pzp nakazuje wykonawcy złożenie oświadczenia, że nie podlega wykluczeniu z postępowania i spełnia warunki udziału lub kryteria selekcji.
Nowy stan prawny wymagał odpowiedzi na pytanie o aktualność orzecznictwa Izby ukształtowanego na gruncie poprzednio obowiązujących przepisów ustawy. W początkowym okresie obowiązywania nowych przepisów został wyrażony pogląd opowiadający się za kontynuacją dotychczasowej linii orzeczniczej, zgodnie z którą oświadczenia i dokumenty składane zamawiającemu w wyniku wezwania dokonanego na podstawie art. 26 ust. 1 Pzp powinny być aktualne na dzień, w którym upływał termin składania wniosków lub ofert (wyrok z 8 marca 2017 r. sygn. akt: KIO 366/17).
POLECAMY
Ważne!
Izba wypracowała jednak jednolite stanowisko, w myśl którego dokumenty składane w wyniku wezwania zamawiającego w trybie art. 26 ust. 1 lub 2 Pzp mają być aktualne na dzień złożenia, czyli mogą być wystawione po dacie składania ofert lub wniosków.
W wyroku z 19 grudnia 2016 r., sygn. akt: KIO 2249/16, Izba uznała za błędne rozumowanie zasadzające się na tym, iż wykonawca zobowiązany jest legitymować się posiadaniem dokumentów według stanu obowiązującego w dniu składania ofert. KIO stanęła na stanowisku, że wykonawca może posługiwać się dokumentami odzwierciedlającymi stan po terminie składania ofert.
Aktualność poszczególnych dokumentów została określona w rozporządzeniu w sprawie rodzajów dokumentów, gdzie podano jedynie dolne granice ich ważności. Rozporządzenie to wskazuje jedynie, kiedy najwcześniej może zostać wystawione takie zaświadczenie, nie reguluje natomiast kwestii, kiedy najpóźniej dokument może zostać sporządzony. Oznacza to, że
Ważne!
nie można złożyć w celu potwierdzenia spełniania wymagań dokumentu starszego niż trzy miesiące przed upływem terminu składania ofert lub wniosków (w przypadku zaświadczenia z ZUS), ale dopuszczalne jest złożenie dokumentu bardziej aktualnego, tj. wystawionego po dacie składania ofert lub wniosków.
Uzasadnienie wyroków
Rozwinięciem wyżej przedstawionego rozumowania jest odwołanie się w wyroku z 9 marca 2017 r., sygn. akt: KIO 352/17, do intencji ustawodawcy unijnego przez przywołanie motywu 85 preambuły do dyrektywy klasycznej, zgodnie z którym
Ważne!
istotne jest, by decyzje instytucji zamawiających opierały się na aktualnych informacjach, w szczególności jeśli chodzi o podstawy wykluczenia, z uwagi na to, że ważne zmiany mogą zachodzić dość szybko, np. w przypadku trudności finansowych, które sprawiałyby, że dany wykonawca staje się nieodpowiedni lub przeciwnie, z racji spłacenia w międzyczasie zaległych zobowiązań z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne.
W wyroku tym wyrażono pogląd, że wymaganie, aby wykonawca ubiegający się o udzielenie zamówienia, składając wraz z ofertą wstępne oświadczenie, jednocześnie dysponował kompletem dokumentów potwierdzających spełnienie wymagań i brak podstaw wykluczenia nie później niż na dzień składania ofert lub wniosków, byłoby zaprzeczeniem celu nowelizacji Pzp, a także sprzeciwiałoby się intencjom ustawodawcy unijnego.
Izba wskazała, że przedłożone, w trybie art. 26 ust. 1 lub 2 Pzp, oświadczenia i dokumenty stanowią potwierdzenie okoliczności uprzednio wykazanych we wstępnym oświadczeniu, a przez fakt, że są aktualne na dzień ich złożenia, potwierdzają, że stan spełniania warunków udziału w postępowaniu przez wybranego wykonawcę i brak podstaw wykluczenia nie uległ zmianie i ma charakter ciągły.
W wyroku z 19 października 2017 r., sygn. akt: KIO 2056/17, Izba również potwierdziła, że w obowiązującym stanie prawnym warunki udziału w postępowaniu oraz brak podstaw do wykluczenia muszą być spełnione już na dzień składania ofert lub wniosków i trwać przez całe postępowanie o udzielenia zamówienia publicznego. Natomiast dokumenty składane w odpowiedzi na wezwanie zamawiającego, o którym mowa w art. 26 ust. 1 lub 2 Pzp, mają być aktualne na dzień ich złożenia.
Ważne!
KIO podkreśliła, że należy odróżnić pojęcie spełniania warunków udziału w postępowaniu oraz braku podstaw do wykluczenia od procedury dokumentowania tych okoliczności.
Prezentowany kierunek wykładni znajduje także uzasadnienie w treści art. 26 ust. 2f Pzp, który pozwala zamawiającemu, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia odpowiedniego przebiegu postępowania o udzielenie zamówienia, na każdym etapie postępowania wezwać wykonawców do złożenia wszystkich lub niektórych oświadczeń czy dokumentów potwierdzających, że nie podlegają wykluczeniu, spełniają warunki udziału w postępowaniu lub kryteria selekcji, a jeżeli zachodzą uzasadnione podstawy do uznania, że złożone uprzednio oświadczenia lub dokumenty nie są już aktualne – do złożenia aktualnych oświadczeń lub dokumentów. Zwrócono na to również uwagę w wyrokach z 19 października 2017 r., sygn. akt: KIO 2056/17, i z 9 maja 2017 r., sygn. akt: KIO 785/17.
Termin złożenia dokumentów
Omawiana regulacja nie określa odrębnych zasad dotyczących składania dokumentów, w przypadku gdy zamawiający żąda ich przedstawienia w innym momencie, niż to wynika z ogólnej reguły. Wskazuje jedynie inny moment złożenia dokumentów. W takiej sytuacji wykonawcom także służy prawo do uzupełnienia dokumentów brakujących, niekompletnych lub budzących wątpliwości w trybie art. 26 ust. 3 Pzp.
Ocena aktualności dokumentów odbywa się wówczas według tych samych zasad co w przypadku złożenia ich bez konieczności uzupełnienia.
Ważne!
Zmiana art. 26 ust. 3 Pzp polega na wykreśleniu stwierdzenia, że złożone na wezwanie dokumenty powinny potwierdzać spełnianie warunków nie później niż na dzień składania ofert lub wniosków.
Znowelizowany przepis nie wskazuje daty, na jaką złożone dokumenty mają potwierdzać określone okoliczności. Izba problem ten analizowała w wyroku z 9 maja 2017 r., sygn. akt: KIO 785/17 wskazując, że skoro pierwotne dokumenty mają być aktualne na dzień ich złożenia, to w ten sam sposób należy potraktować kwestię aktualności uzupełnianych dokumentów i przyjmować, że również one winny być aktualne na dzień ich złożenia.
W dziedzinie obronności
Przywołane zasady wykładni nie obowiązują jednak w przypadku zamówień w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa. W postępowaniach tych dokumenty potwierdzające spełnianie warunków oraz brak podstaw do wykluczenia muszą potwierdzać stan na dzień składania ofert lub wniosków.
Zgodnie z art. 131e ust. 2 Pzp wykonawca na żądanie zamawiającego i w zakresie przez niego wskazanym jest zobowiązany wykazać odpowiednio, nie później niż na dzień składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu lub składania ofert, spełnianie warunków, o których mowa w art. 22 ust. 1 Pzp, i brak podstaw do wykluczenia z powodu niespełniania warunków, o których mowa w ust. 1. Ponadto, stosownie do art. 131e ust. 2a pkt 1 Pzp, w postępowaniach o udzielenie zamówienia w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa przepisów ustawy dotyczących jednolitego dokumentu nie stosuje się.
W wyroku z 31 stycznia 2018 r., sygn. akt: KIO 109/18, Izba jednoznacznie wskazała, że w przypadku zamówień obronnych obowiązują zasady sprzed nowelizacji z 2016 r., tj. składane dokumenty mogą być wystawione z datą późniejszą, muszą jednak potwierdzać stan istniejący na dzień składania ofert lub wniosków. Izba podkreśliła, że odmiennego stanowiska nie można wywodzić z treści art. 26 ust. 3 Pzp, który również obowiązuje w przypadku zamówień obronnych. Nie wynika z niego jednak, że dokumenty składane w postępowaniach obronnych mogą potwierdzać stan późniejszy niż na dzień składania ofert lub wniosków.
Usługi społeczne
W przypadku zamówień na usługi społeczne i inne szczególne usługi pozostaje wciąż otwarte pytanie, na jakich zasadach należy składać oświadczenia i dokumenty, gdyż nie istnieją odrębne regulacje dotyczące ich żądania i składania.
Ważne!
Polski ustawodawca w dziale III rozdziału 6 ustawy – Prawo zamówień publicznych nie odsyła ani do art. 25 Pzp zawierającego upoważnienie ustawowe do wydania rozporządzenia w sprawie dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, okresu ich ważności oraz form, w jakich dokumenty te mogą być składane, ani do art. 25a Pzp określającego obowiązek żądania przedłożenia tzw. wstępnego oświadczenia. Brakuje również odesłania do chociażby odpowiedniego zastosowania przepisów art. 26 czy też art. 24aa Pzp.
Podsumowanie
Zgodnie z wprowadzoną regulacją wykonawcy nie są obecnie zobligowani do składania wraz z ofertą lub wnioskiem o dopuszczenie do udziału w postępowaniu wszystkich oświadczeń i dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu i brak podstaw do wykluczenia. Zamawiający dokonuje oceny spełniania wymagań wyłącznie na podstawie dostarczonego oświadczenia, które stanowi wstępne potwierdzenie okoliczności wskazanych w art. 25 w ust. 1 Pzp. Natomiast dokumenty przedkładane w trybie art. 26 ust. 1 lub 2 Pzp mają być aktualne na dzień złożenia, czyli mogą być wystawione po dacie składania ofert lub wniosków. Jest to słuszne założenie, zgodne również z intencją ustawodawcy unijnego, aby odformalizować i uprościć postępowania przez zmniejszenie wymagań formalnych wobec wykonawców.
