Liczne zmiany prawne związane m.in. z wdrożeniem nowych dyrektyw wprowadziły do systemu zamówień publicznych modyfikację zasad dokumentowania i wykazywania spełniania warunków udziału w postępowaniu. Brak właściwego wykazania spełniania postawionych warunków udziału może prowadzić do dyskwalifikacji wykonawcy na początkowym etapie postępowania i tym samym całkowicie pozbawić go możliwości ubiegania się o zamówienie.
POLECAMY
Wykaz oświadczeń i dokumentów
Wykonawca zobowiązany jest do wykazania spełniania warunków, o których mowa w art. 22 ust. 1b Pzp, oraz braku podstaw do wykluczenia z powodu spełniania przesłanek wskazanych odpowiednio w art. 24 ust. 1 i 5 Pzp. Wykazywanie spełniania warunków udziału w postępowaniu przez wykonawcę dokonywane jest na podstawie oświadczeń oraz dokumentów wymaganych przez zamawiającego. Zakres niezbędnych dokumentów wymaganych od wykonawcy wskazany jest w zależności od trybu, w którym prowadzane jest postępowanie, w ogłoszeniu o zamówieniu oraz SIWZ. Zgodnie z art. 25 ust. 1 Pzp zamawiający może żądać od wykonawców wyłącznie oświadczeń lub dokumentów niezbędnych do przeprowadzenia postępowania.
Nowelizacja Pzp wprowadzona ustawą z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r., poz. 1020) przyniosła istotne zmiany w zakresie zasad żądania dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu oraz brak podstaw wykluczenia. Sposób postępowania uzależniony jest od rodzaju procedury i wartości zamówienia: procedura krajowa (biuletynowa), procedura unijna oraz tzw. procedura odwrócona możliwa do zastosowania w obu ww. procesach.
Zakres dokumentów, jakich zamawiający może żądać, określa rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy w postępowaniu o udzielenie zamówienia (Dz. U., poz. 1126), zmienione rozporządzeniem Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 16 października 2018 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy w postępowaniu o udzielenie zamówienia (Dz. U., poz. 1993).
Spełnianie warunków udziału w postępowaniu
Zgodnie z art. 22 ust. 1b Pzp warunki udziału w postępowaniu mogą dotyczyć:
- kompetencji lub uprawnień do prowadzenia określonej działalności zawodowej, o ile wynika to z odrębnych przepisów,
- sytuacji ekonomicznej lub finansowej,
- zdolności technicznej lub zawodowej.
Tabela 1. Dokumenty potwierdzające spełnianie warunków udziału w postępowaniu
| Lp.1 | Zakres warunku | Dokument |
| 1. | kompetencje lub uprawnienia do prowadzenia określonej działalności zawodowej, o ile wynika to z odrębnych przepisów |
1) koncesja, zezwolenie, licencja lub dokument potwierdzający, że wykonawca jest wpisany do jednego z rejestrów zawodowych lub handlowych, prowadzonych w państwie członkowskim Unii Europejskiej, w którym wykonawca ma siedzibę lub miejsce zamieszkania; 2) w przypadku zamówienia na usługi – dokument potwierdzający status członkowski wykonawcy w określonej organizacji, od którego uzależnione jest prawo do świadczenia nabywanej przez zamawiającego usługi w kraju, w którym wykonawca ma siedzibę lub miejsce zamieszkania |
| 2. | sytuacja ekonomiczna lub finansowa |
1) sprawozdanie finansowe albo jego część, w przypadku gdy sporządzenie sprawozdania wymagane jest przepisami prawa kraju, w którym wykonawca ma siedzibę lub miejsce zamieszkania, a jeżeli podlega ono badaniu przez biegłego rewidenta zgodnie z przepisami o rachunkowości, również odpowiednio z opinią o badanym sprawozdaniu albo jego części, a w przypadku wykonawców niezobowiązanych do sporządzenia sprawozdania finansowego, innych dokumentów określających np. obroty oraz aktywa i zobowiązania – za okres nie dłuższy niż ostatnie trzy lata obrotowe, a jeżeli okres prowadzenia działalności jest krótszy – za ten okres; 2) oświadczenie wykonawcy o rocznym obrocie wykonawcy lub o obrocie wykonawcy w obszarze objętym zamówieniem, za okres nie dłuższy niż ostatnie trzy lata obrotowe, a jeżeli okres prowadzenia działalności jest krótszy – za ten okres; 3) informacja banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej potwierdzająca wysokość posiadanych środków finansowych lub zdolność kredytową wykonawcy, w okresie nie wcześniejszym niż miesiąc przed upływem terminu składania ofert albo wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu; 4) dokument potwierdzający, że wykonawca jest ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w zakresie prowadzonej działalności związanej z przedmiotem zamówienia na sumę gwarancyjną określoną przez zamawiającego – jeżeli z uzasadnionej przyczyny wykonawca nie może złożyć dokumentów dotyczących sytuacji finansowej lub ekonomicznej wymaganych przez zamawiającego, może złożyć inny dokument, który w wystarczający sposób potwierdza spełnianie opisanego przez zamawiającego warunku udziału w postępowaniu lub kryterium selekcji |
| 3. | zdolności techniczne lub zawodowe |
1) wykaz robót budowlanych wykonanych nie wcześniej niż w okresie ostatnich pięciu lat przed upływem terminu składania ofert albo wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, a jeżeli okres prowadzenia działalności jest krótszy – w tym okresie, wraz z podaniem ich rodzaju, wartości, daty, miejsca wykonania i podmiotów, na rzecz których roboty te zostały wykonane, z załączeniem dowodów określających, czy te roboty budowlane zostały wykonane należycie, w szczególności informacji o tym, czy roboty zostały wykonane zgodnie z przepisami prawa budowlanego, prawidłowo ukończone, przy czym dowodami, o których mowa, są referencje bądź inne dokumenty wystawione przez podmiot, na rzecz którego roboty budowlane były wykonywane, a jeżeli z uzasadnionej przyczyny o obiektywnym charakterze wykonawca nie jest w stanie uzyskać tych dokumentów – inne dokumenty; 2) wykaz dostaw lub usług wykonanych, a w przypadku świadczeń okresowych lub ciągłych również wykonywanych, w okresie ostatnich trzech lat przed upływem terminu składania ofert albo wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, a jeżeli okres prowadzenia działalności jest krótszy – w tym okresie, wraz z podaniem ich wartości, przedmiotu, dat wykonania i podmiotów, na rzecz których dostawy lub usługi zostały wykonane, oraz załączeniem dowodów określających, czy te dostawy lub usługi zostały wykonane, lub są wykonywane należycie, przy czym dowodami, o których mowa, są referencje bądź inne dokumenty wystawione przez podmiot, na rzecz którego dostawy lub usługi były wykonywane, a w przypadku świadczeń okresowych lub ciągłych są wykonywane, a jeżeli z uzasadnionej przyczyny o obiektywnym charakterze wykonawca nie jest w stanie uzyskać tych dokumentów – oświadczenie wykonawcy; w przypadku świadczeń okresowych lub ciągłych nadal wykonywanych referencje bądź inne dokumenty potwierdzające ich należyte wykonywanie powinny być wydane nie wcześniej niż trzy miesiące przed upływem terminu składania ofert albo wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu; 3) wykaz narzędzi, wyposażenia zakładu lub urządzeń technicznych dostępnych wykonawcy w celu wykonania zamówienia publicznego wraz z informacją o podstawie do dysponowania tymi zasobami; 4) opis urządzeń technicznych oraz środków organizacyjno-technicznych zastosowanych przez wykonawcę w celu zapewnienia jakości oraz opis zaplecza naukowo-badawczego posiadanego przez wykonawcę lub które będzie pozostawało w dyspozycji wykonawcy; 5) wykaz systemów zarządzania łańcuchem dostaw i śledzenia łańcucha dostaw, które wykonawca będzie mógł zastosować w celu wykonania zamówienia publicznego; 6) wykaz środków zarządzania środowiskowego, które wykonawca będzie mógł zastosować w celu wykonania zamówienia publicznego; 7) oświadczenie o wyrażeniu zgody na przeprowadzenie kontroli zdolności produkcyjnych lub zdolności technicznych wykonawcy, a w razie konieczności także dostępnych mu środków naukowych i badawczych, a także środków kontroli jakości, z których będą korzystać – w przypadku gdy przedmiot zamówienia obejmuje produkty lub usługi o złożonym charakterze, które mają zostać dostarczone, lub w szczególnie uzasadnionych przypadkach w odniesieniu do produktów lub usług o szczególnym przeznaczeniu; 8) oświadczenie na temat wielkości średniego rocznego zatrudnienia u wykonawcy oraz liczebności kadry kierowniczej w ostatnich trzech latach przed upływem terminu składania ofert albo wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, a w przypadku gdy okres prowadzenia działalności jest krótszy – w tym okresie; 9) oświadczenie na temat wykształcenia i kwalifikacji zawodowych wykonawcy lub kadry kierowniczej wykonawcy; 10) wykaz osób skierowanych przez wykonawcę do realizacji zamówienia publicznego, w szczególności odpowiedzialnych za świadczenie usług, kontrolę jakości lub kierowanie robotami budowlanymi, wraz z informacjami na temat ich kwalifikacji zawodowych, uprawnień, doświadczenia i wykształcenia niezbędnych do wykonania zamówienia publicznego, a także zakresu wykonywanych przez nie czynności oraz informacją o podstawie do dysponowania tymi osobami |
Szczegółowy zakres warunków oraz wymagane od wykonawców środki dowodowe, w tym dokumenty potwierdzające spełnianie warunków udziału, zamawiający podaje w SIWZ oraz ogłoszeniu o zamówieniu. Warunki powinny zostać określone w sposób proporcjonalny do przedmiotu zamówienia oraz umożliwiający ocenę zdolności wykonawcy do należytego wykonania zamówienia.
W postępowaniach krajowych do progów określonych zgodnie z art. 11 ust. 8 Pzp podstawowym dokumentem, jaki wykonawcy składają, jest oświadczenie o spełnieniu warunków udziału. Przedmiotowe oświadczenie jest składane wraz z ofertą lub wnioskiem o dopuszczenie do udziału w postępowaniu i winno być aktualne na dzień jego złożenia (art. 25a ust. 1 Pzp). Informacje zawarte w oświadczeniu stanowią wstępne potwierdzenie okoliczności, których ono dotyczy. Dokumenty potwierdzające ich spełnianie przedstawia tabela 1.
Ważne
Wykonawca, który powołuje się na zasoby innych podmiotów, w celu wykazania spełniania warunków udziału w postępowaniu zamieszcza informacje o tych podmiotach w ww. oświadczeniu. Oprócz podania informacji o innych podmiotach, na zasoby których się wykonawca powołuje, do oferty winien załączyć zobowiązanie tych podmiotów do oddania mu do dyspozycji niezbędnych zasobów na potrzeby realizacji zamówienia.
Katalog ww. dokumentów jest katalogiem zamkniętym w każdej z ww. grup. W zależności od tego, jakie warunki zamawiający postawi, będzie mógł wskazać, jakich dokumentów będzie żądał od wykonawcy, który zostanie oceniony najwyżej.
Zakres dokumentów, jakie będą wymagane od wykonawcy, który zostanie oceniony najwyżej, powinien być jednoznacznie określony w dokumentacji postępowania, tj. odpowiednio w ogłoszeniu o zamówieniu i SIWZ.
Zakres ten określa art. 25 ust. 1 Pzp, który ma na celu ograniczenie żądań zamawiającego odnośnie do oświadczeń i dokumentów niezbędnych do prawidłowego przeprowadzenia postępowania.
Żądanie takie zamawiający musi wyrazić w określonych granicach, co potwierdza poniższy wyrok: (…) zgodnie z art. 25 ust. 1 Pzp każdy żądany dokument zamawiający jest zobowiązany odnieść do określonego w specyfikacji wymagania, w przeciwnym wypadku naraża się na zarzut żądania dokumentów z przekroczeniem upoważnienia wyznaczonego powołanym przepisem (wyrok KIO nr 511/15, z dnia 26 marca 2015 r., uchwała KIO nr KIO/KU 20/17 z dnia 26 maja 2017 r.). Każde żądanie, które wykraczałoby ponad „niezbędność” przeprowadzenia postępowania, należy zatem uznać za nadmierne, co prowadzi do naruszenia zasady równego traktowania wykonawców oraz zasady proporcjonalności.
| Lp. 1 | Przesłanki wykluczenia – obligatoryjne |
Dokument |
| 1. | art. 24 ust. 1 pkt 12 Pzp | rozporządzenie w sprawie dokumentów (…) nie przewiduje konkretnego dokumentu w tym zakresie |
| 2. | art. 24 ust. 1 pkt 13 Pzp | informacja z Krajowego Rejestru Karnego w zakresie określonym w art. 24 ust. 1 pkt 13 i 14 Pzp |
| 3. | art. 24 ust. 1 pkt 14 Pzp | |
| 4. | art. 24 ust. 1 pkt 15 Pzp | oświadczenie wykonawcy o braku wydania wobec niego prawomocnego wyroku sądu lub ostatecznej decyzji administracyjnej o zaleganiu z uiszczaniem podatków, opłat lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne albo – w przypadku wydania takiego wyroku lub decyzji – dokumenty potwierdzające dokonanie płatności tych należności wraz z ewentualnymi odsetkami lub grzywnami lub zawarcie wiążącego porozumienia w sprawie spłat tych należnośc |
| 5. | art. 24 ust. 1 pkt 16 Pzp | rozporządzenie w sprawie dokumentów (…) nie przewiduje konkretnego dokumentu w tym zakresie |
| 6. | art. 24 ust. 1 pkt 17 Pzp |
|
| 7. | art. 24 ust. 1 pkt 18 Pzp |
|
| 8. | art. 24 ust. 1 pkt 19 Pzp | |
| 9. | art. 24 ust. 1 pkt 20 Pzp |
|
| 10. | art. 24 ust. 1 pkt 21 Pzp | informacja z Krajowego Rejestru Karnego w zakresie określonym w art. 24 ust. 1 pkt 21 Pzp |
| 11. | art. 24 ust. 1 pkt 22 Pzp | oświadczenie wykonawcy o braku orzeczenia wobec niego tytułem środka zapobiegawczego zakazu ubiegania się o zamówienia publiczne |
| 12. | art. 24 ust. 1 pkt 23 Pzp | oświadczenie o przynależności lub braku przynależności do tej samej grupy kapitałowej, składane w trybie art. 24 ust. 11 Pzp, w przypadku przynależności do tej samej grupy kapitałowej wykonawca może złożyć wraz z oświadczeniem dokumenty bądź informacje, że powiązania z innym wykonawcą nie prowadzą do zakłócenia konkurencji w postępowaniu |
| Przesłanki wykluczenia – fakultatywne | dokument | |
| 13 | art. 24 ust. 5 pkt 1 Pzp | odpis z właściwego rejestru lub z centralnej ewidencji i informacji o działalności gospodarczej, jeżeli odrębne przepisy wymagają wpisu do rejestru lub ewidencji |
| 14. | art. 24 ust. 5 pkt 2 Pzp |
rozporządzenie w sprawie dokumentów (…) nie przewiduje konkretnego dokumentu w tym zakresie |
| 15. | art. 24 ust. 5 pkt 3 Pzp | |
| 16. | art. 24 ust. 5 pkt 4 Pzp | |
| 17. | art. 24 ust. 5 pkt 5 Pzp |
informacja z Krajowego Rejestru Karnego; oświadczenie wykonawcy o braku wydania prawomocnego wyroku sądu skazującego za wykroczenie na karę ograniczenia wolności lub grzywny w zakresie określonym przez zamawiającego na podstawie art. 24 ust. 5 pkt 5 i 6 Pzp |
| 18. | art. 24 ust. 5 pkt 6 Pzp | |
| 19. | art. 24 ust. 5 pkt 7 Pzp | oświadczenie wykonawcy o braku wydania wobec niego ostatecznej decyzji administracyjnej o naruszeniu obowiązków wynikających z przepisów prawa pracy, prawa ochrony środowiska lub przepisów o zabezpieczeniu społecznym w zakresie określonym przez zamawiającego na podstawie art. 24 ust. 5 pkt 7 Pzp |
| 20. | art. 24 ust. 5 pkt 8 Pzp |
zaświadczenie właściwego naczelnika urzędu skarbowego potwierdzające, że wykonawca nie zalega z opłacaniem podatków, wystawione nie wcześniej niż trzy miesiące przed upływem terminu składania ofert albo wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, lub inny dokument potwierdzający, że wykonawca zawarł porozumienie z właściwym organem podatkowym w sprawie spłat tych należności wraz z ewentualnymi odsetkami lub grzywnami, w szczególności uzyskał przewidziane prawem zwolnienie, odroczenie lub rozłożenie na raty zaległych płatności, lub wstrzymanie w całości wykonania decyzji właściwego organu; zaświadczenie właściwej terenowej jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego albo inny dokument potwierdzający, że wykonawca nie zalega z opłacaniem składek oświadczenie wykonawcy o niezaleganiu z opłacaniem podatków i opłat lokalnych, o których mowa w ustawie z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 716) |
Zakres dokumentów, jakich zamawiający będzie żądał do danego postępowania, uzależniony jest m.in. od warunków, jakie określi w dokumentacji postępowania. Zgodnie ze stanowiskiem Urzędu Zamówień Publicznych (odpowiedź na jedno z pytań dotyczących nowelizacji z dnia 22 czerwca 2016 r.: Czy w postępowaniu prowadzonym poniżej progów UE, jeżeli zamawiający nie określa warunków udziału w postępowaniu, musi żądać oświadczenia, o którym mowa w art. 25a ust. 1 Pzp?) w sytuacji gdy zamawiający nie formułuje wymagań w zakresie warunków udziału w postępowaniu, oświadczenie wykonawcy o ich spełnianiu nie stanowi dokumentu niezbędnego do przeprowadzenia postępowania, a tym samym nie ma podstaw do jego żądania. Powyższe nie dotyczy obowiązku złożenia oświadczenia o braku podstaw wykluczenia, które każdorazowo – niezależnie od woli zamawiającego – podlega badaniu1.
Brak podstaw wykluczenia
Ustawodawca nowelizacją z dnia 22 czerwca 2016 r. podzielił przesłanki wykluczenia na dwie kategorie: obligatoryjną (art. 24 ust. 1 pkt 12–23 Pzp) i fakultatywną (art. 24 ust. 5 pkt 1–8 Pzp). Podstawowym dokumentem potwierdzającym brak podstaw wykluczenia jest oświadczenie wykonawcy składane odpowiednio wraz z ofertą lub wnioskiem o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. W postępowaniach realizowanych w procedurze krajowej są to tzw. oświadczenia własne wykonawcy.
Z katalogu dokumentów określonych w ww. rozporządzeniu zamawiający wybiera, które z nich będą wymagane do złożenia od wykonawcy, którego oferta zostanie oceniona najwyżej. Tabela 2 przedstawia zakres dokumentów potwierdzających brak podstaw wykluczenia.
Wystąpienie przesłanki obligatoryjnej nakłada na zamawiającego bezwzględny obowiązek wykluczenia wykonawcy z postępowania. Przesłanki fakultatywne będą znajdowały natomiast zastosowanie, o ile zgodnie zostaną przewidziane przez zamawiającego w ogłoszeniu o zamówieniu, SIWZ lub w zaproszeniu do negocjacji.
W odróżnieniu od stanu prawnego sprzed nowelizacji wykluczenie możliwe jest obecnie na każdym etapie postępowania. Istotnym elementem wprowadzonych zmian jest fakt, iż przesłanki wykluczenia mają zastosowanie również wobec podmiotów trzecich udostępniających wykonawcy swoje zasoby (art. 22a ust. 3 Pzp) oraz podwykonawców, jeśli takie zastrzeżenie zostanie przewidziane przez zamawiającego.
Wątpliwości w zakresie potwierdzania spełniania warunków udziału w postępowaniu oraz brak podstaw wykluczenia
Procedura wykluczenia wykonawcy z postępowania nie następuje automatycznie. Brak, wadliwość, niekompletność dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu nie uprawnia zamawiającego do wykluczenia wykonawcy. Czynność ta może nastąpić dopiero po przeprowadzeniu procedury przewidzianej w art. 26 ust. 3 Pzp.
Orzecznictwo w tym zakresie wskazuje na niezbędne warunki wezwania zamawiającego, od których spełnienia zależy następcza możliwość zastosowania art. 24 ust. 1 pkt 12 Pzp:
Ważne
Prawidłowe wykluczenie z postępowania na podstawie art. 24 ust. 1 pkt 12 Pzp, tj. z powodu niewykazania spełnienia warunków udziału w postępowaniu, musi być poprzedzone prawidłowym wezwaniem wykonawcy do uzupełnienia braków w trybie art. 26 ust. 3 Pzp.
Aby takie wezwanie do uzupełnienia mogło być uznane za prawidłowe i tym samym skuteczne, musi ono być jasne, precyzyjne i rzeczowe, tj. takie, które w sposób niebudzący wątpliwości przedstawia zastrzeżenia zamawiającego w zakresie przekazanych mu dokumentów służących potwierdzeniu spełniania warunków udziału w postępowaniu (wyrok KIO nr 2632/17 z dnia 27 grudnia 2017 r.).
Fakultatywność danej przesłanki nie przejawia się w możliwości odstąpienia od jej zastosowania, jeżeli zamawiający uprzednio ją przewidział. Oznacza to, że zamawiający może, ale nie musi, w konkretnym postępowaniu przewidzieć jedną z podstaw fakultatywnych, wymienionych w art. 24 ust. 5 Pzp. Jeżeli jednak już daną podstawę przewidział, to powinien tę przesłankę, w tym konkretnym postępowaniu, zastosować na etapie badania ofert oraz wezwania do złożenia dokumentów w trybie art. 26 ust. 2 Pzp, co potwierdza orzecznictwo:
Fakultatywny charakter wezwania, o którym mowa w art. 26 ust. 2 Pzp, należy rozumieć w ten sposób, że ustalenie konieczności wezwania do uzupełnienia określonych dokumentów uzależnione jest od decyzji zamawiającego, ale decyzja w tym zakresie musi być podjęta przed wszczęciem postępowania. Z chwilą ogłoszenia o zamówieniu musi być jasne, jakich dokumentów zamawiający będzie żądał od wykonawców. Od żądania dokumentów zamawiający nie może odstąpić na późniejszym etapie – przeciwna interpretacja godziłaby
w podstawową zasadę udzielania zamówień publicznych – zasadę równości i równego traktowania wykonawców (uchwała KIO nr KIO/KD 17/18 z dnia 10 maja 2018 r.).
Sam fakt istnienia zaległości z tytułu niewywiązywania się z obowiązków dotyczących płatności podatków, opłat lub składek na ubezpieczenie społeczne lub zdrowotne przez wykonawcę, wobec którego nie wydano prawomocnego wyroku sądu lub ostatecznej decyzji administracyjnej o zaleganiu z uiszczaniem ww. zaległości publicznoprawnych, nie skutkuje sankcją wykluczenia z postępowania na podstawie art. 24 ust. 1 pkt 15 Pzp:
Ważne
Zamawiający, chcąc ograniczyć możliwość ubiegania się o zamówienie wykonawcom będącym w powyżej opisanej sytuacji (występowanie zaległości i brak prawomocnego wyroku sądu lub ostatecznej decyzji administracyjnej), jest uprawniony do ustanowienia w SIWZ fakultatywnej przesłanki wykluczenia na podstawie art. 25 ust. 5 pkt 8 Pzp (uchwała KIO nr KIO/KU 56/17 z dnia 22 września 2017 r.).
Jest zatem możliwość tzw. samooczyszczenia, co oznacza, że zaistnienie jednej z przesłanek nie musi skutkować automatycznym wykluczeniem wykonawcy (dotyczy przesłanek z art. 24 ust. 1 pkt 13 i 14 oraz 16–20 lub ust. 5 Pzp). Wykonawca może bowiem przedstawić dowody potwierdzające, że podjęte przez niego środki są wystarczające do wykazania jego rzetelności, w szczególności udowodnić naprawienie szkody lub zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę i podjęcie określonych środków (self-cleaning). Niedopuszczalne w tym zakresie jest złożenie samych wyjaśnień:
Przepisy art. 24 ust. 8 i 9 Pzp jednoznacznie dla przeprowadzenia skutecznego samooczyszczenia wymagają złożenia dowodów, nie zaś jedynie wyjaśnień. Nie ma podstaw, by uznać, że art. 92 ust. 1a Pzp odnosi się także do wyjaśnień niepopartych dowodami, jest to bowiem przepis ściśle związany z art. 24 ust. 8 i 9 Pzp, które odnoszą się do dowodów, a nie jedynie wyjaśnień (wyrok KIO nr 2002/18 z dnia 18 października 2018 r.).
Niejasności interpretacyjne budzi zakres podawanych informacji w zaświadczeniach o karalności, jeżeli chodzi o cel wydania: Według polskiego rozporządzenia z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy w postępowaniu o udzielenie zamówienia (Dz. U. z 2016 r., poz. 1126), nie jest wymagane, aby przedkładane dokumenty w zakresie niekaralności osób były wystawione z adnotacją, iż wystawiono je dla wykonawcy ubiegającego się o zamówienie publiczne, ale winny tylko zawierać określone stwierdzenia o niekaralności osoby. Okoliczność, iż na zaświadczeniu znajduje się informacja, iż jest wydane w celach wizowych, nie umniejsza rangi tego dokumentu, nie powoduje, iż jest on mniej ważny czy też mniej wiarygodny. Również sposób pozyskania takiego dokumentu nie wpływa na możliwość jego przedłożenia dla wykazania niekaralności osób pełniących funkcje zarządcze lub nadzorcze w spółce. Polskie prawo również umożliwia pozyskiwanie takich zaświadczeń online, a zamawiający nie mają podstaw do ich kwestionowania (wyrok KIO nr 1657/18 z dnia 31 sierpnia 2018 r.).
Niewłaściwa interpretacja przesłanek braku podstaw wykluczenia dla podmiotów wspólnie ubiegających się o zamówienie może stanowić istotne utrudnienie w uzyskaniu zamówienia. Z uwagi na wyjątkowy charakter regulacji kształtującej odpowiedzialność solidarną wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia przesłanek solidarności oraz jej konsekwencji dla wykonawców biorących udział w realizacji zamówienia nie należy interpretować rozszerzająco. Skoro jedną z przyczyn odstąpienia konsorcjum od umowy był zgłoszony wniosek o upadłość konsorcjanta, to nie sposób uznać, że złożenie takiego wniosku o upadłość stanowi przyczynę leżącą po stronie drugiego konsorcjanta. Przyjmowanie, że wszyscy członkowie konsorcjum są tak samo winni niewykonania zamówienia jest nieakceptowalne. Konsekwencje odpowiedzialności konsorcjum przy realizacji danego zamówienia, a właściwie nieprawidłowego jego wykonywania, nie powinny automatycznie rozciągać się na inne późniejsze zamówienia, gdzie członkowie tego konsorcjum zamierzają ubiegać się o ich realizacje (wyrok KIO nr 1736/18 z dnia 14 września 2018 r.).
Podsumowanie
Postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego to proces skomplikowany. W procedurach krajowych ustawodawca zdecydował, by zakres żądanych dokumentów potwierdzających spełnianie warunków udziału w postępowaniu oraz brak podstaw wykluczenia był mniej uciążliwy. Zamawiający, jako gospodarz postępowania, określa warunki udziału oraz kryteria selekcji. Zakres dokumentów, jakich będzie żądał do potwierdzenia ich spełniania, zamawiający wybiera z danego katalogu wskazanego w rozporządzeniu w sprawie rodzaju dokumentów. Przy ich wyborze winien kierować się zasadami dotyczącymi udzielania zamówień publicznych, w tym wskazaną w art. 25 ust. 1 Pzp. Zasada ta obowiązuje również przy dokumentach potwierdzających brak podstaw wykluczenia. Rozporządzenie w sprawie rodzajów dokumentów wyraźnie wskazuje, iż są to dokumenty, jakich zamawiający może żądać w danym postępowaniu. Dodatkowo treść
art. 26 ust. 2 jednoznacznie wskazuje, iż zamawiający może wezwać wykonawcę, którego oferta została najwyżej oceniona, do złożenia w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż pięć dni, aktualnych na dzień złożenia oświadczeń lub dokumentów potwierdzających okoliczności, o których mowa w art. 25 ust. 1 Pzp. Niemniej jednak zakres dokumentów potwierdzających okoliczności wskazane w ww. przepisie muszą być jednoznacznie określone w dokumentacji postępowania (SIWZ, ogłoszeniu o zamówieniu lub zaproszeniu do negocjacji) i nie podlegają zmianie na etapie badania i oceny ofert lub wniosków o dopuszczenie
do udziału w postępowaniu. Zamawiający zatem, przed uruchomieniem postępowania, winien odpowiednio dobrać i sformułować zarówno warunki udziału w postępowaniu, jak i dokumenty, jakich będzie żądał na potwierdzenie ich spełnienia, biorąc pod uwagę zakres, specyfikę przedmiotu zamówienia oraz sprawne przeprowadzenie postępowania.
Przypis:
