W poprzednim numerze „Monitora ZP” przedstawione zostały rodzaje oświadczeń w postępowaniach o zamówienie publiczne, w tym oświadczenia osób wykonujących czynności, pracowników lub osób zatrudnionych do wykonania określonych czynności oraz biegłych. Przeanalizowano terminy złożenia i przyjęcia oświadczenia oraz konsekwencje wynikające ze jego złożenia. Aktualnie kontynuujemy temat.
POLECAMY
Oświadczenia niezgodne z prawdą
Zarówno w art. 17 ust. 2, jak i ust. 2a Pzp nawiązano do złożenia oświadczenia, które charakteryzuje się normatywnie ustalonymi cechami fałszywości (oświadczenie nieprawdy lub zatajanie prawdy). Przestępstwo składania fałszywych oświadczeń zostało uregulowane w art. 233 § 1–3 oraz 5 k.c. – przepisie istotnie zmienionym ustawą z dnia 11 marca 2016 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Poniesienie odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia ma charakter osobisty.
W kontekście konsekwencji proceduralnych należy zauważyć, że ustawodawca z jednej strony powiązał obowiązek wyłączenia danej osoby z zaistnieniem okoliczności przewidzianych w art. 17 ust. 1 Pzp, z drugiej – niektóre elementy przesłanek wyłączenia zawarł w art. 17 ust. 2 i 17 ust. 2a Pzp regulujących materię oświadczeń. Ponadto w art. 17 ust. 3 Pzp przewidział, że powtórzenie niektórych kategorii czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia następuje po powzięciu przez nią [osobę podlegającą wyłączeniu – przyp. aut.] wiadomości o okolicznościach, o których mowa w ust. 1. W rezultacie powstaje wątpliwość, czy wyłącznie może nastąpić również pomimo niezłożenia przez daną osobę oświadczenia, a także pomimo jego złożenia, jeżeli w toku jego weryfikacji okaże się, że istnieją uzasadnione podstawy podejrzewania, iż oświadczenie nie pozostaje w zgodności z prawdą. Ma to doniosłe znaczenie, gdyż kierownik zamawiającego odpowiada za przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia, w tym za zapewnienie, by czynności w toku tych etapów podejmowane były przez osoby zapewniające bezstronność oraz obiektywizm (art. 18 ust. 1 w zw. z art. 7 ust. 2 Pzp).
Z rolą kierownika powiązany jest art. 17 ust. 5 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (uondfp) przewidujący, że naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niewyłączenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego osoby podlegającej wyłączeniu na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych.
Ważne!
Zważając na przytoczone regulacje, należy uznać, że kierownik zamawiającego obowiązany jest do zachowania należytej staranności przy ustalaniu okoliczności podlegania przez poszczególne osoby wyłączeniu z postępowania, a jeżeli poweźmie uzasadnione wątpliwości dotyczące nieprawdziwości informacji w złożonym oświadczeniu, powinien wyłączyć daną osobę z postępowania. Samo złożenie oświadczenia stanowi wymóg minimalny zapewnienia standardów postępowania, dopiero poddanie go odpowiedniej weryfikacji umożliwia ustalenia, czy nie zaistniały okoliczności z mocy ustawy nakazujące wyłączenie danej osoby z udziału w postępowaniu (poprzez dokonywanie czynności lub wpływanie w inny sposób na jego wynik).
Konsekwencje niezłożenia oświadczeń
Przepis art. 233 k.k., oprócz oświadczenia nieprawdy, penalizuje również zatajenie prawdy. W orzecznictwie przyjmuje się, że „zatajeniem prawdy” w rozumieniu wskazanego przepisu nie jest uchylenie się od złożenia oświadczenia, w tym nawet bezpodstawne (uchwała SN z dnia 22 stycznia 2003 r., sygn. akt: I KZP 39/02). W tym kontekście należy jednak przywołać regulacje uondfp, znajdujące zastosowanie do szeregu osób udzielających zamówień publicznych. Zgodnie z art. 17 ust. 4 uondfp naruszeniem finansów publicznych jest niezłożenie przez kierownika zamawiającego, członka komisji przetargowej oraz inne osoby wykonujące czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego po stronie zamawiającego lub mogące mieć wpływ na wynik tego postępowania oświadczenia o braku lub istnienia okoliczności powodujących wyłączenie z tego postępowania.
Pierwsza część przytoczonego przepisu odwołuje się do osób wykonujących czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia, a więc kreuje konsekwencje prawne tytułem niezłożenia oświadczenia na podstawie art. 17 ust. 2 Pzp. Z kolei druga odnosi się do osób mogących mieć wpływ na wynik postępowania, co należy uznać za powód konsekwencji przewidzianych w tym przepisie, z niezłożeniem oświadczenia w sytuacji, o której mowa w art. 17 ust. 2a Pzp. Pomimo lakoniczności tej części art. 17 ust. 4 uondfp, nieoddającej w pełni treści art. 17 ust. 2a Pzp (a nawet pozostającej z nią w niezgodności), wniosek taki należy wywieść z modyfikacji przepisu art. 17 ust. 4 uondfp nowelizacją z dnia 22 czerwca 2016 r., a więc aktem, którym wprowadzono do Pzp również instytucję oświadczeń składanych na podstawie art. 17 ust. 2a Pzp. Uprzednio art. 17 ust. 4 uondfp nie zawierał sformułowania „lub mogące mieć wpływ na wynik tego postępowania”.
Odpowiedzialność osób, które nie dopełniały obowiązku złożenia oświadczenia, jest niezależna od podjęcia próby jego uzyskania przez kierownika zamawiającego. Należy uznać, że w przypadku oświadczenia, o którym mowa w art. 17 ust. 2 i art. 17 ust. 2a Pzp, osoby, które uznają, że powinny je złożyć, obowiązane są podjąć inicjatywę w tym celu. W przypadku oświadczeń składanych na podstawie art. 17 ust. 2a Pzp wystąpienie z uzasadnionym wnioskiem o weryfikację zasadności złożenia oświadczenia stanowi minimalny obowiązek wynikający z konieczności dochowania należytej staranności. Uchylanie się przez kierownika od wyłączenia danej osoby z postępowania stanowi naruszenie art. 17 ust. 5 uondfp. W tym świetle należy również rozpatrywać uchylenie się od wyłączenia danej osoby przez niepodjęcie działań w celu ustalenia zasadności przyjęcia oświadczenia przewidzianego w art. 17 ust. 2a Pzp.
Podsumowanie
Należy zauważyć, że materia oświadczeń dotyczących wyłączenia osoby wykonującej czynności w toku postępowania o udzielenie zamówienia, czy też wpływającej w sposób bezpośredni lub pośredni na wynik postępowania ze względu na relacje łączące ją z wykonawcą, niewątpliwie należy do zagadnień złożonych. Poziom ich skomplikowania wzrasta również ze względu na treść przesłanek wyłączenia, w szczególności przewidzianej w art. 17 ust. 1 pkt 4 Pzp, zgodnie z którą osoba podlega wyłączeniu, jeżeli pozostaje z wykonawcą w takim stosunku prawnym lub faktycznym, że może to budzić uzasadnione wątpliwości co do bezstronności tych osób.
