Odpowiedzialność za naruszenie Pzp

Mając na uwadze powyższą systematykę, wyróżnić można odpowiedzialność instytucjonalną (podmiotów zamawiających) oraz odpowiedzialność indywidualną (osób uczestniczących w postępowaniu.

Odpowiedzialność z tytułu naruszenia przepisów ustawy Pzp może być kwalifikowana na gruncie odpowiedzialności karnej, administracyjnej, cywilnej (w tym też odpowiedzialności pracowniczej wynikającej z Kodeksu pracy). Mimo że powyższe obowiązki zostały określone w przepisach jednej ustawy – Prawo zamówień publicznych, którą należy zakwalifikować do gałęzi prawa cywilnego, ich naruszenie wywołuje sankcje przewidziane w wielu aktach prawnych, z różnych dziedzin prawa, w zależności od charakteru uchybienia.

Odpowiedzialność instytucjonalna

Prawo zamówień publicznych zawiera przepisy regulujące odpowiedzialność za naruszenie ustawy, które zostały zamieszczone w dziale VII. Odpowiedzialność ta dotyczy niektórych podmiotów zamawiających, nie dotyczy natomiast osób wykonujących określone funkcje czy też podejmujących czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia. Przepisów o odpowiedzialności nie stosuje się do:

• zamawiających określonych w art. 3 ust. 1 pkt 1 Pzp – jednostek sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów o finansach publicznych;
• zamawiających określonych w art. 3 ust. 1 pkt 2 Pzp – państwowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej;
• zamawiających określonych w art. 3 ust. 1 pkt 5 Pzp – pozostałych podmiotów, które obowiązane są udzielić zamówienia, jeśli spełniają następujące przesłanki: ponad 50% wartości udzielanego przez nie zamówienia jest finansowane ze środków publicznych lub przez podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 1–3a Pzp, wartość zamówienia jest równa lub przekracza kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8, przedmiotem zamówienia są roboty budowlane w zakresie inżynierii lądowej lub wodnej określone w załączniku II do dyrektywy 2014/24/UE, budowy szpitali, obiektów sportowych, rekreacyjnych lub wypoczynkowych, budynków szkolnych, budynków szkół wyższych lub budynków wykorzystywanych przez administrację publiczną bądź usługi związane z takimi robotami budowlanymi.

W katalogu tym znajdują się w głównej mierze tzw. zamawiający sektorowi. Brak tych przepisów (tak jak w ustawie z dnia 10 czerwca 1994 r. o zamówieniach publicznych) powodował w istocie brak możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności podmiotów znajdujących się poza zakresem ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Kara pieniężna

Jedyną sankcją wskazaną w ustawie Pzp jest kara pieniężna nakładana na zamawiającego przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych w drodze decyzji administracyjnej. Oznacza to, że w tym przypadku należy stosować przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, jak również przepisy Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Środki z kar pieniężnych stanowią dochód budżetu państwa. Kary pieniężne podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, w zakresie egzekucji obowiązków o charakterze pieniężnym.

Z praktycznego punktu widzenia nałożenie kary pieniężnej jest rozłożone w czasie z uwagi na ramy czasowe postępowań administracyjnych oraz sądowoadministracyjnych, w związku z szeroką paletą środków zaskarżania dostępnych podmiotom zamawiającym.

KIO w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 r., sygn. akt: KIO 1772/13, stwierdziła np. że: co do wniosku odwołującego o wyciągnięcie konsekwencji finansowych w stosunku do członków komisji zamawiającego prowadzącej ww. postępowanie na podstawie art. 200 ust. 2 pkt 6 Pzp, Izba wskazuje, że

Zastosowanie sankcji w postaci kary pieniężnej jest możliwe w następujących przypadkach:

Jeżeli zamawiający udziela zamówienia:

• z naruszeniem przepisów ustawy określających przesłanki stosowania trybów udzielania zamówienia: negocjacji bez ogłoszenia, z wolnej ręki lub zapytania o cenę. Wymienione zostały tutaj niektóre tryby, o których mowa w art. 10 ust. 2 Pzp (czy też w art. 134 Pzp), które mogą być stosowane wyłącznie w sytuacjach określonych w przepisach dotyczących poszczególnych przesłanek; nie są to jednak wszystkie tzw. tryby specjalne, bowiem ustawodawca pominął tryb negocjacji z ogłoszeniem (jest to jednak uzasadnione, bowiem tryb ten dla zamawiającego sektorowego jest trybem podstawowym), dialogu konkurencyjnego, partnerstwa innowacyjnego albo licytacji elektronicznej; warto wskazać, że w judykaturze panuje zgodny pogląd, iż przesłanki pozwalające na odstępstwo od zasady stosowania trybów konkurencyjnych należy intepretować ściśle – potwierdzeniem tej tezy jest m.in. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 18 maja 1995 r., sygn. akt: C-57/94, w którym czytamy m.in.: (…) postanowienia art. 9 dyrektywy 71/305 w sprawie koordynacji procedur udzielania zamówień publicznych na roboty budowlane, które zezwalają na odstępstwa od zasad służących zapewnieniu skuteczności praw, jakie Traktat przyznaje w ramach zamówień publicznych, należy interpretować ściśle. Ciężar udowodnienia faktycznego istnienia nadzwyczajnych okoliczności uzasadniających odstępstwo spoczywa na osobie mającej zamiar powołać się na te okoliczności;
• bez wymaganego ogłoszenia – w postępowaniu istnieje obowiązek publikowania różnych ogłoszeń wskazanych w ustawie dla poszczególnych trybów (lit. b dotyczy wszystkich trybów), m.in. ogłoszenie o zamówieniu czy też ogłoszenie o udzieleniu zamówienia; ustawodawca nie wskazał konkretnego ogłoszenia, a więc należy uznać, że przesłanka ta dotyczy każdego obligatoryjnego ogłoszenia, o którym mowa w ustawie Pzp;
• bez stosowania ustawy – chodzi tu o zawarcie umowy z całkowitym pominięciem przepisów ustawy Pzp, mimo że wartość zamówienia przekracza minimalne progi stosowania ustawy (tj. art. 4 pkt 8 lub art. 133 ust. 1 Pzp)¹; identycznie należy intepretować udzielenie zamówienia bez wymaganej formy, tj. pisemnej pod rygorem nieważności – art. 139 ust. 2 Pzp.

Naruszenie ww. przepisów (o których mowa w lit. a–c) nie będzie stanowiło odpowiedzialności w postaci kary pieniężnej, w sytuacji gdy zamawiający nie udzieli zamówienia, co oznacza, że gdy do zawarcia umowy w sprawie zamówienia nie dojdzie, to nie będzie można przypisać odpowiedzialności zamawiającemu, który przeprowadził postępowanie z naruszeniem ww. przepisów.

Bez znaczenia są również okoliczności, które doprowadziły do braku zawarcia umowy, mogą one dotyczyć zamawiającego (unieważnienie postępowania), jak i wykonawcy (uchylenie się od zawarcia umowy). Jeżeli zamawiający dokonuje zmian w zawartej umowie z naruszeniem przepisów ustawy, a więc w sposób niezgodny z treścią art. 144 Pzp.

Dodatkowo ustawa wymienia kolejne uchybienia skutkujące nałożeniem kary pieniężnej, pod warunkiem że naruszenie to musi mieć wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia, tj.:

• określa warunki udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia w sposób, który utrudnia uczciwą konkurencję,
• opisuje przedmiot zamówienia w sposób, który utrudnia uczciwą konkurencję,
• prowadzi postępowanie o udzielenie zamówienia z naruszeniem zasady jawności,
• nie przestrzega terminów określonych w ustawie,
• wyklucza wykonawcę z postępowania o udzielenie zamówienia z naruszeniem przepisów ustawy określających przesłanki wykluczenia,
• odrzuca ofertę z naruszeniem przepisów ustawy określających przesłanki odrzucenia oferty,
• dokonuje wyboru najkorzystniejszej oferty z naruszeniem przepisów ustawy.
• Wysokość kary pieniężnej ustala się w zależności od wartości zamówienia. Jeżeli wartość zamówienia:
• jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 – kara pieniężna wynosi 3000 zł;
• jest równa kwocie lub przekracza kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8, a jest mniejsza niż 10 000 000 euro dla dostaw lub usług oraz 20 000 000 euro dla robót budowlanych – kara pieniężna wynosi 30 000 zł;
• jest równa lub przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty 10 000 000 euro dla dostaw lub usług oraz 20 000 000 euro dla robót budowlanych – kara pieniężna wynosi 150 000 zł.

Odpowiedzialność indywidualna

Czynności w imieniu zamawiającego podejmują osoby, którym ustawa Pzp wyznacza określone funkcje. Najważniejszą funkcję w postępowaniu o udzielenie zamówienia pełni kierownik zamawiającego, bowiem on odpowiada za przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia.

A zatem funkcję kierownika zamawiającego pełni zawsze osoba wyznaczona z mocy prawa. Natomiast kierownik zamawiającego może powierzyć pisemnie wykonywanie zastrzeżonych dla niego czynności pracownikom zamawiającego.

Pozostałe osoby, które wykonują określone czynności, powoływane są zawsze przez kierownika zamawiającego. Wskazać tu należy członków komisji przetargowej czy biegłego, o którym mowa w art. 21 ust. 4 Pzp. Za przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia odpowiadają także inne osoby w zakresie, w jakim powierzono im czynności w postępowaniu oraz czynności związane z przygotowaniem postępowania. Osoby te nie muszą pozostawać w stosunku pracy z zamawiającym.

Zgodnie z art. 4 ww. ustawy odpowiedzialności podlegają:

• osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych albo organu zarządzającego podmiotu niezaliczanego do sektora finansów publicznych, któremu przekazano do wykorzystania lub dysponowania środki publiczne, lub zarządzającego mieniem tych jednostek lub podmiotów;
• kierownicy jednostek sektora finansów publicznych;
• pracownicy jednostek sektora finansów publicznych lub inne osoby, którym odrębną ustawą lub na jej podstawie powierzono wykonywanie obowiązków w takiej jednostce, których niewykonanie lub nienależyte wykonanie stanowi czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych, z zastrzeżeniem ust. 2;
• osoby wykonujące w imieniu podmiotu niezaliczanego do sektora finansów publicznych, któremu przekazano do wykorzystania lub dysponowania środki publiczne, czynności związane z wykorzystaniem tych środków lub dysponowaniem tymi środkami;
• osoba obowiązana lub upoważniona do działania w imieniu podmiotu publicznego lub prywatnego, który oferuje pomocnicze działania zakupowe na rynku, któremu kierownik zamawiającego powierzył przygotowanie lub przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego – jeżeli zamawiający jest jednostką sektora finansów publicznych lub udzielane zamówienie publiczne jest finansowane ze środków publicznych;
• osoby wymienione w art. 4a w zakresie realizacji projektu finansowanego z udziałem środków unijnych lub zagranicznych.

Karami z tego tytułu są upomnienie, nagana, kara pieniężna, zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi. Karę pieniężną wymierza się w wysokości od 0,25 do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych – obliczonego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego – należnego w roku, w którym doszło do naruszenia.

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów

W art. 17 ww. ustawy zawarty został katalog zamknięty naruszeń ustawy Pzp, który grozi odpowiedzialnością za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Przede wszystkim ustawodawca określił istotne delikty z punktu widzenia zasad udzielania zamówień publicznych, bez względu na wystąpienie szkody materialnej. Zatem naruszeniem będzie:

1. Opisanie przedmiotu zamówienia publicznego w sposób, który mógłby utrudniać uczciwą konkurencję – z przepisu wynika, że odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych można przypisać nie tylko osobie, która udzieliła zamówienia – podpisała umowę, ale także osobie, która opisała przedmiot zamówienia publicznego w sposób, który mógł utrudniać uczciwą konkurencję, a do udzielenia zamówienia publicznego doszło². Zakazane jest więc dokonywanie opisu przedmiotu zamówienia nie tylko takiego, który utrudnia uczciwą konkurencję, wskazując na konkretny produkt, ale i takiego, który potencjalnie mógłby wpłynąć na konkurencję na rynku. Zakaz ten nie oznacza konieczności nabycia przez zamawiającego dostaw, usług czy robót budowlanych nieodpowiadających jego potrzebom, zarówno co do jakości, funkcjonalności czy wymaganych parametrów technicznych, a jedynie nakazuje dopuścić konkurencję między wykonawcami mogącymi spełnić postawione wymogi w odniesieniu do przedmiotu zamówienia bez ograniczania dostępu do niego. Stąd bardzo istotną czynnością zamawiającego jest dokonanie opisu przedmiotu zamówienia przez wskazanie tych jego cech, które mają dla zamawiającego kluczowe znaczenie.
2. Ustalenie wartości zamówienia publicznego lub jego części, jeżeli miało to wpływ na obowiązek stosowania przepisów o zamówieniach publicznych albo na zastosowanie przepisów dotyczących zamówienia publicznego o niższej wartości – usługa niepriorytetowa, jaką jest obsługa prawna, może być oszacowana na podstawie wynagrodzenia wykonawców odrębnie, gdyby umowy-zlecenia różnicowały zakres zlecenia chociażby rodzajem prowadzonych spraw, a radcowie prawni prowadziliby sprawy z różnych dziedzin prawa.
3. Określenie warunków udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego lub wymaganych od wykonawców środków dowodowych w sposób niezwiązany z przedmiotem zamówienia lub nieproporcjonalny do przedmiotu zamówienia. W sprzeczności z normami prawnymi gwarantującymi równe traktowanie wykonawców pozostaje ustalenie warunku w odniesieniu do ceny oferty każdego z wykonawców, a nie do wartości zamówienia ustalonej przez zamawiającego. Nie wymaga komentarza fakt, iż wykonawca sporządza ofertę i kalkuluje cenę ofertową według swobody mu przyznanej, tak więc każdy z wykonawców ma prawo złożyć ofertę o różnej wartości netto. Gwarancja równego traktowania w postępowaniu wskazuje na konieczność ustalenia warunków proporcjonalnie do przedmiotu zamówienia, a więc do zakresu rzeczowego, ale też do wartości szacunkowej przyjętej przez zamawiającego w danym postępowaniu³.
4. Określenie kryteriów oceny ofert, które powinny być przeliczalne, czyli tak skonstruowane, aby maksymalnie ograniczały subiektywne odczucia i osobiste preferencje zamawiającego. Niewątpliwie kryterium o nazwie „referencje” zależą od subiektywnej oceny poszczególnych członków komisji, co wyraźnie odnotowano w opisie tego kryterium w SIWZ. Kryteria muszą odnosić się do przedmiotu zamówienia, nie zaś do właściwości wykonawcy. Kryterium „referencje” odnoszące się do właściwości wykonawcy, wobec złożenia tylko jednej oferty, nie należało traktować jako niewpływające na wynik postępowania o zamówienie publiczne⁴. Przedmiotem odpowiedzialności za naruszenie wskazane w art. 17 ust. 1 OdpNFPubl mogą być tylko takie czyny, które zaistnieją najpóźniej w momencie udzielania zamówienia publicznego (a więc czyny popełnione przed momentem udzielenia zamówienia – zawarcia umowy albo najpóźniej w momencie jej zawarcia). Ogłoszenie, którego obowiązek zamieszczenia wynika z art. 95 ust. 1 Pzp, jest ogłoszeniem zamieszczanym po udzieleniu zamówienia, a więc po podpisaniu umowy. Wyklucza to kwalifikowanie naruszenia art. 95 ust. 1 Pzp jako czynu opisanego w art. 17 ust. 1⁵.
5. Nieprzekazanie do publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub niezamieszczenie w Biuletynie Zamówień Publicznych ogłoszenia o zamówieniu, ogłoszenia o ustanowieniu systemu kwalifikowania wykonawców, ogłoszenia o sprostowaniu, zmianach lub dodatkowych informacjach odnośnie do takich ogłoszeń lub ogłoszenia o udzieleniu zamówienia – jeżeli nieuzasadniona zwłoka w publikacji ogłoszeń o udzielonych zamówieniach we właściwym publikatorze trwała trzy lata, to odstąpienie od wymierzenia kary jest nieuzasadnione⁶.
6. Niezamieszczenie specyfikacji istotnych warunków zamówienia na stronie internetowej. SIWZ udostępnia się na stronie internetowej od dnia zamieszczenia ogłoszenia o zamówieniu w Biuletynie Zamówień Publicznych albo publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej do upływu terminu składania ofert.
7. Łączenie zamówień albo dzielenie zamówienia na odrębne zamówienia publiczne w celu uniknięcia stosowania przepisów o zamówieniach publicznych. Zakazany jest nie sam podział jednego zamówienia na części, ale taki podział, który zmierza do uniknięcia stosowania przepisów ustawy. W celu ustalenia, czy w danym przypadku mamy do czynienia z jednym zamówieniem, czy też z odrębnymi zamówieniami, konieczna jest analiza okoliczności konkretnego przypadku. W tym celu przyjmuje się, co do zasady, że należy posługiwać się takimi kryteriami, jak tożsamość przedmiotowa zamówienia (zamówienia tego samego rodzaju i o tym samym przeznaczeniu), tożsamość czasowa zamówienia (przewidzenie przez zamawiającego pełnego zakresu przedmiotowego zamówień udzielanych w znanej zamawiającemu perspektywie czasowej) i możliwość wykonania zamówienia przez tożsamy krąg wykonawców. W konsekwencji z odrębnymi zamówieniami będziemy mieli do czynienia w sytuacji, gdy przedmiot zamówienia ma inne przeznaczenie lub nie jest możliwe jego nabycie u tego samego kręgu wykonawców.
8. Niezawiadomienie w terminie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych o wszczęciu postępowania o udzielenie zamówienia publicznego – obowiązek ten dotyczy trybu zamówienia z wolnej ręki.

Ustawodawca określa dwie okoliczności wyłączające bezprawność powyższych zachowań. Pierwsza – nie stanowi naruszenia dyscypliny finansów publicznych działanie lub zaniechanie, jeżeli zostało skorygowane w sposób zapewniający zgodność danej czynności i toku postępowania z przepisami o zamówieniach publicznych. Druga – okoliczność wyłączająca bezprawność zachowania niezgodnego z prawem oparta jest na braku skutku takiego zachowania, czyli nieudzieleniu zamówienia publicznego.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest udzielenie zamówienia publicznego wykonawcy, który nie został wybrany w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych lub został wybrany z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych dotyczących przesłanek stosowania trybów udzielenia zamówienia publicznego:  negocjacji bez ogłoszenia, zamówienia z wolnej ręki lub zapytania o cenę.

W wyroku GKO wskazano, że: (…) obwiniony z racji udzielania zamówień o wartości poniżej progu 6000 euro nie był zobowiązany do stosowania przepisów ustawy o zamówieniach publicznych. Skoro zaś nie był zobowiązany do stosowania przepisów tej ustawy, to za niemające podstaw prawnych należałoby uznać postawienie obwinionemu zarzutu udzielenia zamówienia publicznemu wykonawcy, który – jak stanowi art. 17 ust. 1 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych – nie został wybrany w trybie określonym w przepisach o zamówieniach publicznych⁷. Nadto, podpisując umowę w sprawie zamówienia publicznego, kierownik jednostki nie musi działać z zamiarem naruszenia przepisów ustawy Pzp, ale nie sprawdzając, w jakim trybie został wybrany oferent, godzi się na to, że jeżeli tryb ten był nieprawidłowy, popełni czyn określony w ustawie o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych⁸.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego lub umowy ramowej bez zachowania formy pisemnej, która jest obligatoryjnie wymagana, co wynika z treści art. 139 ust. 2 Pzp. Podobnie jest w przypadku zawarcia umowy na czas dłuższy niż określony w przepisach o zamówieniach publicznych lub na czas nieoznaczony, z wyłączeniem przypadków dopuszczonych w przepisach o zamówieniach publicznych. Ustawa Pzp zawiera zamknięty katalog umów, których czas obowiązywania można określić jako nieoznaczony. Dotyczyć to będzie również umów zawieranych z wyłączeniem ustawy Pzp na podstawie art. 4 pkt 8.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych określających przesłanki upoważniające do unieważnienia tego postępowania. Przesłanki unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, określone w art. 93 ust. 1 Pzp, są wymienione enumeratywnie. Ich wystąpienie (co najmniej jednej) w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego obliguje zamawiającego do bezwzględnego unieważnienia postępowania. Z tego też względu przesłanki te nie mogą być w drodze interpretacji rozszerzane. Działanie zamawiającego w tym zakresie powinno być pozbawione jakichkolwiek cech uznaniowości, a przyczyny unieważnienia – bezsprzeczne. Udowodnienie, że unieważnienie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego miało swoje normatywne i faktyczne podstawy, spoczywa zawsze na zamawiającym⁹.

Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niezłożenie przez kierownika zamawiającego, członka komisji przetargowej oraz inne osoby wykonujące czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego po stronie zamawiającego lub mogące mieć wpływ na wynik tego postępowania oświadczenia o braku lub istnieniu okoliczności powodujących wyłączenie z tego postępowania. Podobnie niewyłączenie z postępowania o udzielenie zamówienia publicznego osoby podlegającej wyłączeniu z takiego postępowania na podstawie przepisów o zamówieniach publicznych.

Oświadczenie, o którym mowa w art. 17 Pzp, powinno być złożone niezwłocznie po identyfikacji wykonawców biorących udział w postępowaniu, tym samym data zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego nie może być obiektywnie uznana w każdym przypadku za datę identyfikacji wykonawców uczestniczących w postępowaniu.

Złożenie oświadczenia o podleganiu wyłączeniu z postępowania po podpisaniu umowy jest czynnością zbędną, gdyż nie może stanowić podstawy do wyłączenia osoby z postępowania, którego już nie ma.

Skoro obwiniony do dnia podpisania umowy w sprawie zamówienia publicznego nie dopełnił wymogu złożenia oświadczenia o braku lub istnieniu okoliczności wymagających jego wyłączenia z udziału w postępowaniu o udzielenie zamówienia, zgodnie z unormowaniem art. 17 ust. 2 Pzp, zaniechanie wypełnienia tego obowiązku nosi znamiona naruszenia dyscypliny finansów publicznych¹⁰.

Ostatni katalog deliktów dotyczy zmiany umowy w sprawie zamówienia publicznego lub umowy ramowej z naruszeniem przepisów o zamówieniach publicznych, jak również udzielenia zamówienia publicznego na podstawie umowy ramowej z istotną zmianą warunków udzielenia zamówienia publicznego określonych w umowie ramowej. W jednym ze swych orzeczeń GKO wskazała, że cywilistyczny podział elementów treści czynności prawnych na istotne (essentialia oraz accidentalia negotii) i nieistotne (naturalia negotii) nie przystaje do istotności postanowień umowy w rozumieniu art. 144 ust. 1 Pzp.