Problem aktualności dokumentów

Celem przepisów regulujących tę problematykę zawsze było zagwarantowanie, że w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego uczestniczą podmioty wiarygodne i zdolne do wykonania zamówienia, zaś oferta wykonawcy, która została uznana za najkorzystniejszą, spełnia określone wymogi zamawiającego¹.

Wykazywanie braku podstaw do wykluczenia oraz potwierdzanie spełniania warunków udziału w postępowaniu następowało wraz ze składaniem oferty lub wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu. Bez względu na to, czy zamawiający uznawał złożone oświadczenia i dokumenty za poprawne, czy też wzywał do ich wyjaśnienia lub uzupełniania, miały być one aktualne w terminie składania ofert lub wniosków. W konsekwencji wszelkie okoliczności dotyczące sytuacji podmiotowej wykonawcy oraz jego doświadczenia, zasobów itp. musiały być potwierdzone najpóźniej na moment składania ofert lub wniosków, nawet jeżeli dokumenty składane były w terminie późniejszym.

Przed nowelizacją ustawy Pzp do aktualności dokumentów odnosiło się rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 19 lutego 2013 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy, oraz form, w jakich te dokumenty mogą być składane (Dz. U. z 2013 r., poz. 231). Wykonawcy mieli zatem pewność, że o ile przedstawione oświadczenia i dokumenty dowodzą spełnienia formalnych warunków uczestnictwa w postępowaniu na konkretny dzień, zamawiający nie wykluczy ich z postępowania o udzielenie zamówienia. Sytuacja ta uległa diametralnej zmianie po nowelizacji.

Dokumenty potwierdzające w dyrektywie klasycznej

Jednym z istotnych celów przyświecających wdrożeniu nowej dyrektywy klasycznej było odformalizowanie i odbiurokratyzowanie procedur udzielania zamówień, a także zapewnienie szerszego dostępu do rynku zamówień publicznych małym i średnim przedsiębiorcom. Dlatego m.in. wprowadzono jednolity europejski dokument zamówienia, tzw. procedurę odwróconą, położono większy nacisk na stosowanie kryteriów pozacenowych wyboru najkorzystniejszej oferty, wprowadzono elektronizację systemu zamówień, zwiększono otwartość na procedury negocjacyjne itp.

Pytanie zatem, w jaki sposób prawodawca europejski podszedł do kwestii dokumentów składanych na potwierdzenie spełnienia warunków udziału w postępowaniu i kryteriów selekcji? Pomimo że dyrektywa klasyczna nie poświęca im zbyt wiele miejsca, zagadnienie to pojawia się już w motywie 84:

Oferent, któremu postanowiono udzielić zamówienia, powinien być zobowiązany do przedstawienia stosownych dowodów, a instytucje zamawiające nie powinny zawierać umów z oferentami, którzy nie są w stanie tego zrobić. Instytucje zamawiające powinny być także uprawnione do zwrócenia się w każdej chwili o całość lub część dokumentów potwierdzających, gdy uważają, że jest to niezbędne dla właściwego przebiegu postępowania. Może to w szczególności dotyczyć procedur dwustopniowych (…).

Motyw 85 natomiast wskazuje: Istotne jest, by decyzje instytucji zamawiających opierały się na aktualnych informacjach, w szczególności jeśli chodzi o podstawy wykluczenia, z uwagi na to, że ważne zmiany mogą zachodzić dość szybko, np. w przypadku trudności finansowych, które sprawiałyby, że dany wykonawca staje się nieodpowiedni lub, przeciwnie, z racji spłacenia w międzyczasie zaległych zobowiązań z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (…).

Motywy te znalazły rozwinięcie w treści art. 59 ust. 4 dyrektywy zamówieniowej, zgodnie z którym instytucja zamawiająca może na dowolnym etapie postępowania zwrócić się do oferentów i kandydatów o przedłożenie wszystkich lub niektórych dokumentów potwierdzających, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia odpowiedniego przebiegu postępowania, natomiast przed udzieleniem zamówienia instytucja zamawiająca, co do zasady, powinna wymagać, aby oferent przedstawił aktualne dokumenty potwierdzające.

Unijny prawodawca zdaje się dostrzegać także złożony charakter procedur dwustopniowych, w tym negocjacyjnych. Nie ulega wątpliwości, że unormowania zawarte w dyrektywie nie rozstrzygają jednak wprost szczegółowych problemów, które ujawniają się w konkretnych postępowaniach, pozostawiając w tym zakresie pewną swobodę regulacyjną państwom członkowskim UE, a w niektórych przypadkach – także samym zamawiającym.

Oświadczenia i dokumenty po nowelizacji ustawy Pzp

Nowelizacja ustawy Pzp przygotowywana była pospiesznie, co nie wpłynęło korzystnie na treść uchwalonych przepisów. Jednym z dostrzegalnych problemów, który ujawnia się w toku wielu procedur, jest właśnie zagadnienie aktualności dokumentów, które wykonawcy składają w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Dokumenty te – obecnie często poprzedzane samymi tylko oświadczeniami – dotyczą przede wszystkim wykazania braku podstaw wykluczenia z postępowania, spełnienia warunków udziału w postępowaniu oraz kryteriów selekcji, a w pewnych przypadkach – również dodatkowych wymogów oferty nałożonych przez zamawiającego.

Należy przypomnieć, że stosownie do art. 25 ust. 1 Pzp w postępowaniu o udzielenie zamówienia zamawiający może żądać od wykonawców wyłącznie oświadczeń lub dokumentów niezbędnych do przeprowadzenia postępowania.

Oświadczenia lub dokumenty potwierdzające: spełnianie warunków udziału w postępowaniu lub kryteria selekcji, spełnianie przez oferowane dostawy, usługi lub roboty budowlane wymagań określonych przez zamawiającego oraz brak podstaw wykluczenia – wskazywane są przez zamawiającego w ogłoszeniu o zamówieniu, specyfikacji istotnych warunków zamówienia lub zaproszeniu do składania ofert.

Wprowadzony nowelizacją art. 25a ust. 1 Pzp stanowi, iż do oferty lub wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu wykonawca dołącza aktualne – na dzień składania ofert lub wniosków – oświadczenie w zakresie wskazanym przez zamawiającego w ogłoszeniu o zamówieniu lub w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Informacje zawarte w oświadczeniu stanowią wstępne potwierdzenie, że wykonawca nie podlega wykluczeniu oraz spełnia warunki udziału w postępowaniu i kryteria selekcji (o ile w danym przypadku znajdują zastosowanie).

W przypadku zamówień poniżej tzw. progów unijnych wezwanie to ma charakter fakultatywny. W praktyce rzadko zamawiający rezygnują jednak z tego uprawnienia. Co więcej, na podstawie art. 26 ust. 2f Pzp – o ile zamawiający uzna, że jest to niezbędne do zapewnienia odpowiedniego przebiegu postępowania o udzielenie zamówienia – może on na każdym etapie postępowania wezwać wykonawców do złożenia wszystkich lub niektórych oświadczeń lub dokumentów potwierdzających, że nie podlegają wykluczeniu, spełniają warunki udziału w postępowaniu lub kryteria selekcji, a jeżeli zachodzą uzasadnione podstawy do uznania, że złożone uprzednio oświadczenia lub dokumenty nie są już aktualne – do złożenia aktualnych oświadczeń lub dokumentów.

Uprawnienie to jest szczególnie istotne w przypadku procedur dwustopniowych, a przede wszystkim – w razie stosowania procedur negocjacyjnych, trwających niejednokrotnie przez wiele miesięcy.

Rodzaje tych dokumentów, jak również okres ich ważności i formy, w jakich mają być składane, określają przepisy rozporządzenia w sprawie rodzajów dokumentów. Rzecz jasna, w zależności od rodzaju dokumentu i zakresu, jaki ma obejmować, terminy ważności różnią się, w pewnych przypadkach nawet bardzo istotnie. I tak przykładowo, informacje z banku lub SKOK potwierdzające zdolność kredytową wykonawcy muszą zostać wystawione nie wcześniej niż miesiąc przed terminem składania ofert lub wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu; wykaz wykonanych robót budowlanych – nie wcześniej niż w okresie ostatnich pięciu lat przed upływem ww. terminów; stosowne informacje z Krajowego Rejestru Karnego – sześć miesięcy; dokumenty potwierdzające uprawnienia do prowadzenia określonej działalności zawodowej – muszą być ważne w tych datach.

Sankcją zarówno za niezłożenie aktualnych oświadczeń lub dokumentów (lub ich nieprawidłową formę, pomimo wezwań zamawiającego), jak i uznanie przez zamawiającego, że wykonawca nie posiada wymaganych zdolności, będzie wykluczenie takiego wykonawcy z postępowania. Nie ulega wątpliwości, że zamawiający może wykluczyć wykonawcę na każdym etapie postępowania o udzielenie zamówienia, o czym przesądza art. 24 ust. 12 Pzp.

Uprawnienia zamawiającego

Jak wynika z powyższego, w odróżnieniu od stanu prawnego sprzed nowelizacji ustawy Pzp obecnie obowiązujące przepisy wydają się znacząco zwiększać uprawnienia zamawiających w odniesieniu do badania zdolności wykonawców do faktycznej realizacji zamówienia. Wobec tego nieuniknione wydaje się postawienie podstawowych pytań, jakie rodzą się na gruncie przytoczonych przepisów Pzp:

1. Czy zamawiający może żądać od wykonawcy aktualnych dokumentów potwierdzających na każdym etapie postępowania?
2. Czy przez „aktualne” dokumenty należy rozumieć dokumenty potwierdzające określony stan faktyczny na dzień składania ofert lub wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, czy też – na dzień ich złożenia w odpowiedzi na wezwanie zamawiającego?
3. Czy należy rozróżnić rodzaje „aktualnych” dokumentów w zależności od celu, któremu mają służyć, i tym samym dokonywać odmiennej oceny ich „aktualności”?

Odpowiedź na pierwsze z pytań jest twierdząca. Skoro bowiem celem zamawiającego jest dokonanie wyboru wykonawcy spełniającego wszelkie wymogi przewidziane w dokumentach postępowania, a obowiązujące przepisy wprost dopuszczają możliwość badania dokumentów wykonawcy w toku postępowania (od ogłoszenia o zamówieniu, do wyboru oferty najkorzystniejszej, a w procedurze odwróconej – również po tej czynności), to nie ulega wątpliwości, że nowelizacja rozszerzyła tu znacząco uprawnienia zamawiającego.

Instytucja zamawiająca może na dowolnym etapie postępowania zwrócić się do oferentów i kandydatów o przedłożenie wszystkich lub niektórych dokumentów potwierdzających, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia odpowiedniego przebiegu postępowania

Dla porządku należy zwrócić uwagę, że żądanie takie nie powinno być zbyt uciążliwe dla wykonawców i musi być realizowane według zasad równego dostępu do zamówienia oraz przejrzystości. Niedopuszczalne wydaje się żądanie dokumentów od jednego tylko wykonawcy, przy zachowaniu milczącej aprobaty wobec oświadczeń  złożonych w postępowaniu przez pozostałe podmioty. Wyjątek od tej zasady dotyczyć może sytuacji, w której zamawiający – po dokonaniu ustaleń własnych – poweźmie wątpliwości odnośnie do faktów wynikających z oświadczeń wykonawcy.

Znacznie większy problem jest z interpretacją „aktualności” dokumentów. Wydaje się bowiem, że ustawa Pzp i rozporządzenie w sprawie rodzajów dokumentów nie są w tym zakresie spójne. Z jednej strony, jak podkreślano wcześniej, informacje zawarte w oświadczeniu składanym wraz z ofertą lub wnioskiem o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, stanowią wstępne potwierdzenie, że wykonawca nie podlega wykluczeniu oraz spełnia warunki udziału w postępowaniu, a także kryteria selekcji (art. 25a ust. 1 Pzp). Co jednak w przypadku, gdy niektóre dokumenty (a co za tym idzie – oświadczenia) utracą swą aktualność w toku postępowania?

Przykład

Na etapie składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu wykonawca złożył oświadczenie w sprawie wykazu robót budowlanych, po czym na wezwanie zamawiającego, wysłane kilka miesięcy później, nie jest w stanie przedstawić „aktualnych na dzień złożenia” dokumentów, gdyż utraciły one swą pięcioletnią aktualność? Ten sam problem dotyczy zdolności finansowej – np. w dacie składania ofert wykonawca może ją potwierdzić dokumentem, ale po dokonaniu wyboru oferty bank nie chce wydać mu stosownego zaświadczenia (czego domaga się z kolei zamawiający)? Czy wykonawca – w celu utrzymania zdolności do realizacji zamówienia – powinien zatem stale utrzymywać zdolność techniczną, zawodową i finansową (nie wspominając o pozostałych dokumentach podmiotowych) na poziomie oczekiwanym w ogłoszeniu o zamówieniu lub SIWZ? A co w sytuacji, gdy w toku postępowania przestanie spełniać kryteria selekcji, z uwagi na ich dezaktualizację? Czy powinno to stanowić przesłankę do wykluczenia go z postępowania i „zastąpienia” innym wykonawcą, który został już wykluczony wcześniej? Jeśli tak – w jakiej procedurze? Jeśli nie – na podstawie jakich przepisów?

W kontekście powyższych wątpliwości warto zwrócić uwagę, że dokumenty składane przez wykonawców w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego mają różnorodny charakter. Można podzielić je przy tym na dwie podstawowe grupy:

• dokumenty podmiotowe – dotyczące wykonawcy i jego organów (np. zaświadczenia z US, ZUS, KRS, KRK, dokumenty potwierdzające uprawnienia zawodowe),
• dokumenty potwierdzające zdolność do wykonania zamówienia – zdolność techniczną i zawodową, zdolność ekonomiczną i finansową.

Wszystkie z tych dokumentów mogą się zdezaktualizować lub stracić ważność wobec zaistnienia określonych zdarzeń. Czy wobec tego zamawiający powinien różnicować „aktualność” poszczególnych dokumentów w zależności od ich rodzaju? Zrozumiałe jest, że dokonanie wyboru oferty wykonawcy, który np. zalega z uiszczaniem należności publicznoprawnych lub którego członek organu został skazany za przestępstwo skarbowe, albo który w międzyczasie wszczął procedurę przekształcenia, mogłoby wiązać się z naruszeniem przepisów ustawy. Ale czy wybór wykonawcy, któremu kilka dni przed upływem terminu składania ofert – np. po 12 miesiącach postępowania w trybie dialogu konkurencyjnego – „skończyło się doświadczenie”, stałby w sprzeczności z przepisami Pzp i dyrektywy klasycznej?

Czy zamawiający powinien co jakiś czas „kontrolnie” wzywać wykonawców uczestniczących w postępowaniu do przedstawiania aktualnych na dzień złożenia dokumentów? Wreszcie – czy przedłużający się termin rozstrzygnięcia postępowania i wyboru oferty, w trakcie którego wykonawcom „skończą” się referencje lub zajdą inne zmiany stanu faktycznego, nie stanowi zachęty dla zamawiającego do faworyzowania lub dyskryminowania określonych wykonawców?

Zakładając racjonalność ustawodawcy, należałoby zatem opowiedzieć się za bardzo rygorystyczną interpretacją przepisów w omawianym zakresie. Przyjęcie takiego stanowiska oznaczałoby jednocześnie, że wykonawcy musieliby utrzymywać w całym okresie postępowania (bez względu na czas jego trwania) co najmniej takie warunki, zasoby i zdolności, których zamawiający żądał w ogłoszeniu o zamówieniu lub SIWZ, łącznie z nieustannym „spełnianiem” kryteriów selekcji, jeżeli na ich podstawie zostali zakwalifikowani do udziału w postępowaniu.

Z uwagi na praktyczne problemy związane ze stosowaniem przepisów dotyczących aktualności dokumentów należy przyjrzeć się także praktyce orzeczniczej, która wykształca się na bazie omawianych regulacji.

Orzecznictwo KIO

Z zagadnieniem aktualności dokumentów po nowelizacji ustawy Pzp Krajowa Izba Odwoławcza mierzyła się już wielokrotnie. Jak wskazano w wyroku z dnia 19 grudnia 2016 r., sygn. akt: KIO 2249/16):

W ocenie Izby, w omawianym zakresie, zmiana przepisów Pzp wprowadzona nowelą z dnia 22 czerwca 2016 r. powoduje, iż dla zamawiającego jest bez znaczenia, czy według stanu na dzień składania ofert wykonawca posiadał dokumenty potwierdzające, że nie podlega wykluczeniu z postepowania i spełnia warunki udziału w postepowaniu. Istotne jest to, że wykonawca obowiązany jest złożyć oświadczenie JEDZ, z którego ma wynikać potwierdzenie spełnienia warunków udziału w postepowaniu oraz brak podstaw do wykluczenia wykonawcy z postępowania z terminem nie późniejszym niż termin składania ofert. Natomiast przedkładane przez zwycięskiego wykonawcę dokumenty, na podstawie art. 26 Pzp, mają być dokumentami aktualnymi na dzień złożenia oświadczeń lub dokumentów, potwierdzającymi okoliczności, o których mowa w art. 25 ust. 1 Pzp. Co nie oznacza wcale, że nie mogą to być dokumenty wystawione po dacie składania ofert. Wręcz przeciwnie. W opisanej sytuacji wykonawca może posługiwać się dokumentami odzwierciedlającymi stan po terminie składania ofert, z tym zastrzeżeniem, że dokument pozostawać ma aktualny w zakresie określonej sytuacji danego wykonawcy.

Przedkładane przez zwycięskiego wykonawcę dokumenty, na podstawie art. 26 Pzp, mają być dokumentami aktualnymi na dzień złożenia oświadczeń lub dokumentów, potwierdzającymi okoliczności, o których mowa w art. 25 ust. 1 Pzp.

Wyrok ten potwierdza zmianę polegającą na możliwości żądania przez zamawiającego (i odpowiadającego temu obowiązkowi wykonawcy) składania oświadczeń lub dokumentów po upływie terminu złożenia wniosku o dopuszczenie do udziału w postępowaniu lub oferty i sugeruje, że dokumenty te odzwierciedlać mają stan „aktualny” na dzień złożenia, a nie na termin, o którym mowa w rozporządzeniu w sprawie rodzajów dokumentów.

W wyroku z dnia 13 lutego 2017 r., sygn. akt: KIO 165/17, Izba stwierdziła natomiast, że art. 26 ust. 1 i 2 Pzp dotyczy dokumentów, których aktualność nie jest nieograniczona, zaś żądanie dokumentów może się odnosić do okresu ważności dokumentów, a nie do faktów potwierdzanych dokumentami.

W efekcie, zdaniem KIO, zamawiający może żądać aktualnych (na dzień złożenia) np. zaświadczeń z KRK nawet wielokrotnie, gdyż: musi wykluczyć z postępowania wykonawcę, który był karany w określonym zakresie, nawet w dniu przewidzianym na zawarcie umowy, ale już w przypadku potwierdzania jakości wykonanych robót budowlanych – w całym okresie postępowania wykonawca będzie mógł się wykazywać wykonaniem robót w okresie nie bardziej odległym niż 5 lat przed terminem składania wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu (jak w rozpoznawanym postępowaniu zamówieniowym – którym był dialog konkurencyjny – przyp. aut.) czy ofert (jak w przetargu nieograniczonym). Rozstrzygnięcie to wydaje się logiczne. Ale czy odpowiada prawu?

Na jakiej podstawie KIO dokonała różnicowania dokumentów na te, których aktualność jest ograniczona i te, których aktualność ograniczona nie jest? Trudno znaleźć w Pzp wyraźną podstawę prawną dla takiego wyroku, skoro ustawa Pzp dokumentów tych w ogóle nie różnicuje, mówiąc wyłącznie o ich aktualności na dzień złożenia.

W wyroku z dnia 8 marca 2017 r., sygn. akt: KIO 366/17, Izba stwierdziła natomiast:

(…) Nadal wykonawca jest zobowiązany wykazać spełnienie warunków udziału w postępowaniu i brak podstaw do wykluczenia na dzień składania ofert, co pod rygorem odpowiedzialności wynikającej z przepisów odrębnych i wykluczenia z postępowania potwierdza swoim zapewnieniem w dokumencie JEDZ i w odrębnych oświadczeniach pisemnych załączonych do oferty, a taki stan ma się utrzymywać aż do zawarcia umowy.

Warunki udziału w postępowaniu dotyczą zarówno posiadania uprawnień do wykonywania określonej działalności, jak też dysponowania odpowiednim potencjałem technicznym i zawodowym oraz sytuacji ekonomicznej lub finansowej. Skoro zatem ich spełnianie ma utrzymywać się do czasu zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego, można by domniemywać, że zamawiający – wzywając wykonawcę do przedłożenia dokumentów aktualnych na dzień złożenia – może domagać się, aby warunki określone w ogłoszeniu o zamówieniu lub SIWZ spełniane były również po terminach wynikających z rozporządzenia w sprawie rodzajów dokumentów, tj. po upływie terminu na złożenie wniosków lub ofert.

Zupełnie odmienne stanowisko Izba zajęła natomiast w wyroku z dnia 20 kwietnia 2017 r., sygn. akt: KIO 707/17, w którym podniesiono, że: oświadczenie dotyczy stanu rzeczywistego z dnia składania ofert, albowiem przepis ten jednoznacznie stanowi o spełnianiu warunków, a nie ich możliwym hipotetycznym spełnieniu w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, przykładowo na dzień wezwania do złożenia dokumentów potwierdzających wymagane warunki. Nie można zatem przepisu art. 26 ust. 1 oraz art. 26 ust. 3 Pzp i aktualności wymaganych dokumentów interpretować w oderwaniu od złożonego oświadczenia. Wprowadzenie rozwiązania opierającego się na oświadczeniu wykonawcy zawartym w JEDZ bez wątpienia miało na celu odformalizowanie postępowania i zwolnienie wykonawców od kompletowania dokumentów na potrzeby każdego postępowania o udzielenie zamówienia, o które ubiega się wykonawca, jednakże wykonawca wezwany jest zobowiązany potwierdzić stosowne fakty, których dotyczy oświadczenie, wymaganymi w postępowaniu dokumentami o treści korespondującej z terminem składania ofert.

Warty przytoczenia jest wyrok KIO z dnia 9 maja 2017 r., sygn. akt: KIO 785/17: W konsekwencji z okoliczności, że przepis art. 26 ust. 3 Pzp, w przeciwieństwie do art. 26 ust. 1 Pzp, nie wskazuje, na jaki moment mają być aktualne dokumenty uzupełniane, wynikać może jedynie, że skoro pierwotne dokumenty miały być aktualne na dzień ich złożenia, to w ten sam sposób należy potraktować kwestię aktualności uzupełnianych dokumentów i przyjmować, że także one mają być aktualne na dzień ich złożenia.

(…) Przedstawiona koncepcja odpowiada intencjom ustawodawcy, zarówno krajowego, jak i europejskiego, którzy położyli szczególny nacisk na ocenę sytuacji podmiotowej wykonawców na podstawie możliwie najbardziej aktualnych informacji. Urzeczywistnieniem tej idei na gruncie prawa krajowego są m.in. przepisy art. 26 ust. 2f Pzp umożliwiającego zobowiązanie wykonawcy na każdym etapie postępowania m.in. do złożenia aktualnych oświadczeń lub dokumentów, czy art. 24 ust. 12 Pzp uprawniającego zamawiającego do wykluczenia wykonawcy na każdym etapie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.

Przywołane wyroki KIO potwierdzają, że przepisy dotyczące dokumentów „aktualnych na dzień złożenia” w świetle terminów zakreślonych przepisami Pzp (składanie wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu, składanie ofert) oraz okresów aktualności dokumentów wskazanych w rozporządzeniu w sprawie rodzajów dokumentów, mogą być rozumiane różnie, a ich wykładnia jest niejednolita.

Przypis:

1. Wykaz skrótów:

• dyrektywa klasyczna lub dyrektywa zamówieniowa – dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 r. w sprawie zamówień publicznych, uchylająca dyrektywę 2004/18/WE (Dz. Urz. UE L 94 z 28.03.2014 r., s. 65),
• nowelizacja ustawy Pzp lub nowelizacja – ustawa z dnia 22 czerwca 2016 r. o zmianie ustawy – Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r., poz. 1020),
• ustawa Pzp lub Pzp – ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 1579, 2018),
• rozporządzenie w sprawie rodzajów dokumentów – rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 26 lipca 2016 r. w sprawie rodzajów dokumentów, jakich może żądać zamawiający od wykonawcy w postępowaniu o udzielenie zamówienia (Dz. U. z 2016 r., poz. 1126).