Zmiany w zakresie odpowiedzialności zamawiającego

Wprzypadku ustawy z dnia 19 września 2019 r. – Prawo zamówień publicznych (Dz. U. poz. 2019 z późn. zm.) kwestie te uregulowano w art. 618–622, które w znacznym stopniu przenoszą treść obowiązujących do końca 2020 r. rozwiązań zawartych w art. 199–203 ustawy Pzp z 2004 r. Elektronizacja zamówień publicznych powoduje, że warto również zwrócić uwagę na przestępstwa dotyczące dokumentów elektronicznych w Kodeksie karnym.

Kara pieniężna w nowym Pzp

Podstawową sankcją za naruszenie norm Prawa zamówień publicznych przewidzianym na gruncie ustawy Pzp są kary pieniężne nakładane na zamawiającego. Spod odpowiedzialności określonej w przepisach Pzp wyłączeni są zamawiający, których działalność finansowana jest ze środków publicznych. Przepisy dotyczące kar pieniężnych nie dotyczą zatem:

• jednostek sektora finansów publicznych,
• innych państwowych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej,
• innych podmiotów – przy spełnieniu określonych warunków (art. 618 n. Pzp).

Karę pieniężną nakłada Prezes Urzędu Zamówień Publicznych w przypadku ujawnienia naruszenia przepisów ustawy Pzp. Nałożenie kary pieniężnej jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem Prezesa Urzędu. Jednocześnie Prezesowi Urzędu przysługuje prawo wystąpienia do sądu o unieważnienie umowy w sprawie zamówienia publicznego w całości lub w części. Nałożenie kary pieniężnej może być wyłącznie skutkiem przeprowadzenia kontroli udzielenia zamówienia publicznego przez Prezesa Urzędu w jednym z trybów kontroli (kontrola doraźna albo uprzednia).

W ustawie określony został katalog przesłanek podlegania karze pieniężnej. Pierwsza grupa przesłanek nie jest uzależniona od dodatkowych warunków i dotyczy następujących sytuacji:

• udzielenie zamówienia z naruszeniem przepisów określających przesłanki stosowania trybu zamówienia z wolnej ręki lub negocjacji bez ogłoszenia;
• udzielenie zamówienia bez wymaganego ogłoszenia wszczynającego postępowanie o udzielenie zamówienia lub bez wymaganego ogłoszenia zmieniającego ogłoszenie wszczynające postępowanie, jeżeli zmiany miały znaczenie dla sporządzenia wniosków o dopuszczenie do udziału w postępowaniu albo ofert;
• udzielenie zamówienia bez zastosowania ustawy;
• dokonanie zmian w zawartej umowie lub umowie ramowej z naruszeniem przepisów ustawy dotyczących zmiany umowy w sprawie zamówienia.

Druga grupa przesłanek nałożenia kary pieniężnej uzależniona jest od naruszenia wpływu na wynik postępowania. Katalog przesłanek został określony w art. 619 n. Pzp.

Odpowiedzialność prawna za naruszenie przepisów ustawy – Prawo zamówień publicznych, sankcjonowana karami pieniężnymi, ma stosunkowo wąski zakres, a nałożenie kary musi być poprzedzone kontrolą Prezesa Urzędu. Dodatkowo stwierdzenie naruszenia przepisów ustawy nie zawsze będzie wiązało się z nałożeniem sankcji w postaci kary pieniężnej. Dotychczasowa praktyka wskazuje, że nawet mimo stwierdzenia takiego naruszenia przepisów ustawy, który jest przesłanką nałożenia kary – nie zawsze dochodzi do jej nałożenia.

Kluczowym aspektem procedury jest forma nałożenia kary pieniężnej oraz konsekwencje prawne z tym związane. Prezes Urzędu nakłada karę pieniężną w formie decyzji administracyjnej, która jest zaskarżalna. Administracyjny tryb nałożenia kary pieniężnej oznacza, że w zakresie środków zaskarżenia decyzji o nałożeniu kary zastosowanie znajdą przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

W przypadku zaskarżenia decyzji o nałożeniu kary pieniężnej – badaniu podlega nie tylko aspekt formalny nałożenia kary, ale również zasadność stwierdzenia naruszenia przepisów ustawy w toku kontroli. Takiej możliwości nie przewidziano natomiast w przypadku, gdy w wyniku kontroli zostało stwierdzone naruszenie przepisów ustawy, ale jednocześnie Prezes Urzędu nie nałożył kary pieniężnej na zamawiającego – wówczas zamawiającemu nie przysługują już żadne środki ochrony prawnej.

Kara pieniężna obciąża zamawiającego i jest płacona z jego środków. Wysokość kary określają przepisy ustawy Pzp i jest ona uzależniona od wartości zamówienia. Organ uprawniony do nałożenia kary, tj. Prezes Urzędu, nie ma w tym zakresie żadnej dowolności. Decyzji o nałożeniu kary pieniężnej nie można nadać rygoru natychmiastowej wykonalności.

Kara finansowa w nowym Pzp

Kary finansowej nie należy utożsamiać z karą pieniężną. Są to dwie odrębne instytucje, których zastosowanie następuje w odmiennych przesłankach, a kary nakładane są przez inne podmioty. Nie jest również możliwe nałożenie jednocześnie kary pieniężnej i kary finansowej za to samo naruszenie.

Karę finansową nakłada Krajowa Izba Odwoławcza w przypadku uwzględnienia odwołania. Karę finansową nakłada się wyłącznie w sytuacji, kiedy doszło do zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego, a jednocześnie umowa ta podlega unieważnieniu z powodu naruszeń przepisów ustawy. Kara finansowa, obok unieważnienia umowy, jest jedną z możliwych sankcji za naruszenie przepisów skutkujących unieważnieniem umowy – określonych w art. 457 n. Pzp. Jednocześnie kara finansowa jest alternatywną sankcją w stosunku do unieważnienia umowy.

Nałożenie kary finansowej jest uprawnieniem, a nie obowiązkiem Izby. Górną granicą wysokości kary finansowej jest kwota wynosząca 10% wartości wynagrodzenia wykonawcy przewidzianego w zawartej umowie. Kara finansowa jako jeden z elementów orzeczenia Izby podlega zaskarżeniu w trybie skargi do sądu zamówień publicznych. Wydaje się, że możliwym jest zaskarżenie orzeczenia Izby wyłącznie w części dotyczącej kary finansowej.

Zmiany w odpowiedzialności karnej – przestępstwa związane z elektronizacją

W przypadku przestępstw, które mogłyby dotyczyć przetargów – należy zwrócić uwagę na przestępstwa określone w Kodeksie karnym, które dotyczą elektronicznego obiegu informacji. Nie są to zmiany wprowadzone w ostatnich miesiącach, ale są to ostatnie zmiany Kodeksu karnego w zakresie przestępstw, które mogłyby dotyczyć elektronicznego obiegu dokumentów. Zmiany te zostały wprowadzone do art. 267 k.k. – dotyczącego przestępstwa nielegalnego uzyskania informacji – ustawą z dnia 24 października 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 214, poz. 1344).
W wy...